— Ну і логіка ў цябе, не дай бог! — паціснуў я плячамі.
— Папрацаваў бы ў школе, тады пабачыў бы, якая ў цябе была б логіка. Падумаеш, пачакаў крыху... ногі яму адпалі!..
Я прамаўчаў.
У апошні час Стася стала занадта нервовай. Найменшае глупства можа вывесці яе з раўнавагі. Што ж, на гэта былі прычыны. Пасля вайны нам з ёю шмат давялося перажыць. Амаль на адной стыпендыі канчалі інстытут. Пажаніліся — ні кватэры, ні вопраткі, ні лыжкі. А тут пайшлі дзеці. Фактычна мы сталі на ногі за апошпія гады. На мне мінулае амаль не пакінула следу, а ёй, беднай, дасталося! Адны дзеці колькі забралі сілы і здароўя.
Я разумеў жонку і стараўся не даваць прычын хвалявацца. Як на бяду, трэба было мне кучэрынскім расказам разварушыць старую рану!..
Замкнёныя дома сыны-дашкольнікі абрадаваліся нашаму прыходу і кінуліся насустрач:
— Што купілі? Семкі, ура-а!
— Не лезце! — абрэзала маці і іх.
Справы дрэнь.
Я ўдзень слаба паабедаў, і мне захацелася есці. Паклікаў на кухню сыноў, разагрэў на пліце суп, заслаў стол чыстай паперай, паставіў на яго міску.
— А ну, хлопцы, давайце падрубаем. З адной пасудзіны, па-партызанску, добра? Стась, хадзі перакусім да вячэры!
Садзімся за стол.
— Што ты мне ўсё тыцкаеш кулаком у твар? Не мог разліць кожнаму ў талеркі? Да чужых ты клапатлівы, што і казаць...
— Я хацеў, каб табе было менш пасуды мыць! I да каго чужога я клапатлівы больш, як да цябе?!
— Бачыла, з якой галантнасцю ты расшаркваўся перад прыгажуняй ля магазіна: «Калі ласка, праходзьце!»
— Ну, ведаеш!..
Гэта было ўжо занадта. Я кінуў лыжку, лёг на канапу, падлажыў пад галаву рукі і ўтаропіў вочы ў столь.
Кажуць, мужык і жонка — самыя блізкія людзі. Гэта так. Але чамусьці ніхто не скажа, што яны могуць быць і самымі далёкімі. Пра некаторыя рэчы, напрыклад, скажаш чужому чалавеку, але ніколі не скажаш жонцы. Цьфу!..
Падышоў старэйшы сын, працягнуў мне жменьку семак і спачувальна запрапанаваў:
— На, татка...
Я залускаў.
— Ты чаму на падлогу кідаеш? — убачыла Стася.
— Добра, буду на столь!
Я паклаў семкі і павярнуўся да сцяны. Не, хопіць з мяне!.. Чым я вінаваты, што на свеце была такая Данута Янкоўская, што я закахаўся?
5
Праз некалькі мінут жонка апамяталася:
— Янка, і не сорамна табе так валяцца без работы?
— Вельмі. Вазьмуся за сон.
— Хлопцы, сцягніце з таты туфлі!
Ляжу і не звяртаю ўвагі на тое, што хлопцы робяць з маімі нагамі.
— Сцягнулі? Малайцы! Цяпер бяжыце на двор, пагуляйце сабе крыху!
Дзеці выбеглі, і яна паведаміла:
— Сёння выхавацелька расказала, што старэйшы прыходзіць у дзіцячы сад з засаджанай за пазуху рукой. Быццам яна ў яго зламаная...
Я ўсхапіўся з канапы і зарагатаў.
— О, ён яшчэ смяецца!
— А чаго ж не смяяцца? Фантазіі багата! Сам быў такі! Калісьці ў школе, каб стаць героем, выбіваў патыліцай дошкі ў ганку!
Жонка цяжка ўздыхнула. Затым без ніякага пераходу, з падазроным спакоем заявіла:
— Пасля вайны, Янка, ты яшчэ ні разу не быў у Вільні. З'ездзіў бы...
— Чаго там не бачыў?! — разгубіўся я.
— Не-е, ты з'ездзіш! Трэба, Ваня, каб тваё сумленне супакоілася. Ты павінен дакладна даведацца, што з Данусяй. Мо яна жыве яшчэ...
— Знайшла важнасць...
— Важна!.. Ды... хопіць, наслухалася я тваіх практыкаванняў у нямецкай мове — думаеш, дурная і глухая, нічога не бачу і не чую?!
Я нібы ў рот вады набраў.
— Добра! Ідзі да загадчыка аблана, папрасі водпуск на пару дзён, з'ездзі і высветлі ўсё. Горад жа ад нас недалёка.
— Пустое гаворыш...
— Я добра ведаю, ты хочаш гэтага, толькі хаваешся. Магчыма, Данута яшчэ жыве там! Няўжо, думаеш, я бусурманка?
— Тады чаго ж ты пілавала мяне цэлы дзень?
— Мужчына, вытрываеш! А перад кім яшчэ я магла выказаць свой настрой, перад вучнямі? Сынамі?.. На тое ты мне і муж!
Я прамаўчаў.
— Не мучай сябе, Ваня, едзь. Не ведаю, як цябе раней не выпх-нула ў Вільнюс. Але і цяпер не позна. Між іншым, дзецям што-небудзь купіш, хутка ж у школу старэйшаму...
Жонку апанавалі старыя крыўды. Але супроць таго, што цягнула мяне ў Вільнюс, мы абое былі бяссільныя.
1
Быў пачатак чэрвеня.
Поезд спыніўся, я вылез з вагона.
— Паднесці? — спытаўся насільшчык.
Не люблю, каб мне прыслужвалі. Го, цяпер і я тут нібы пан!..
Спускаючыся з перона ў тунель, я аж пакратаў рукой белыя кафлі на сцяне — знаёмыя, родныя. I ўцалелі ж у вайну!..
Наверсе я анямеў: замест цеснага і змрочнага будынка вакзала — гмах! — У агромністай зале з манументальнымі калонамі я адчуў сябе маленькім, кволым, старамодным.