Маленькай, але бравай беларусцы,
Івонцы Шыманец,
што так моцна змагаецца за сваю
беларускасьць,
на ўспамін аб спатканьні ў Капэнгазе.
ад М. Абрамчыка
27 лістап. 1947
Капэнгага.
Прыехаўшы ў Францыю, мы часта бачыліся з Абрамчыкамі. Добра памятаю ў канцы 1948 году Ўсясьветны зьезд беларускай эміграцыі. Арганізавалі яго Мікола Абрамчык, Лявон Рыдлеўскі і Ўладзімер Шыманец. Тады я першы раз бачыла Вінцука Жук-Грышкевіча, а таксама будучага Архіяпіскапа Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы Васіля (Тамашчыка) і майго будучага мужа Янку Сурвілу.
Заснаваньне Радыё «Вызваленьне»
Калі Абрамчыкі перабраліся з Парыжу ў вёску, запрасілі брата і мяне да сябе на адпачынак. У тым часе, аднак, прэзыдэнт Абрамчык быў найчасьцей пры сваім працоўным стале.
Хутка пасьля гэтага паехаў першы раз у Злучаныя Штаты. Звычайна, калі не было яго на нашых зборках (я часта там зьяўлялася), дык быў ён за мяжой. Калі прыяжджаў назад менавіта з Амэрыкі, зьбіралася ўся наша грамада, каб пачуць ягоную справаздачу з падарожжа. Для мяне было гэта заўсёды вельмі цікава, бо ж Амэрыка была ў маім дзіцячым уяўленьні нечым поўнасьцю недасягальным.
Ад 1954 году езьдзіў прэзыдэнт Абрамчык даволі часта ў Мюнхэн, дзе дзякуючы ягоным стараньням пачала дзейнічаць Беларуская служба Радыё «Вызваленьне», цяперашняй «Свабоды».
Старшынёўства ў «Парыскім блёку»
Увесь гэты час прэзыдэнт Абрамчык адыгрываў вялікую — кіроўную — ролю і ў сувязях між дыяспарамі паняволеных народаў СССР.
Ён быў вельмі тактоўны і цярплівы чалавек, меў павагу і давер людзей, якія спрачаліся або варагавалі між сабой. Такт і цярплівасьць забясьпечылі яму і старшынёўства ў «Парыскім блёку», дзе згуртаваліся лідэры нерасейскіх дыяспараў. Яны супольна баранілі інтарэсы нерасейскіх народаў і іхнае змаганьне за незалежнасьць пасьля прадбачанага развалу расейскай імпэрыі, якою быў Савецкі Саюз.
Замежная палітыка была прыярытэтам для Міколы Абрамчыка. І з усіх старшыняў Рады ён найболей зрабіў у гэтым кірунку.
У вялікай меры дзякуючы аўтарытэту Міколы Абрамчыка паўсталі і беларускія радыёперадачы Гішпанскага нацыянальнага радыё. Каб ня ён, беларуская грамада не ўзялася б іх фінансаваць. А без дапамогі беларускага грамадзтва рэдактарам не было б за што жыць у Мадрыдзе, вяшчаючы на Беларусь, бо Гішпанія забясьпечвала толькі тэхнічныя сродкі для вяшчаньня.
Самаахвярная праца
Мушу тут заўважыць, што рабіў Мікола Абрамчык усю гэтую працу ў надзвычай цяжкіх умовах. Ніякіх прыбыткаў з працы ня меў. Каб пражыць, мусіў таксама разьлічваць на падтрымку нашага грамадзтва. Пакрысе з здабытых старых матэрыялаў будаваў сабе маленькую хату для жонкі і маленькага сына Альгерда.
Перадчасная ягоная сьмерць ад цяжкое хваробы была вялікім ударам для беларусаў усяго сьвету. Зьехаліся на паховіны ў Парыж суродзічы з суседніх краінаў, з Амэрыкі, з Канады. Усе адчувалі, што адышоў вялікі беларускі патрыёт і дзяржаўны муж. У БССР адплацілі яму за гэта абразьлівымі мянушкамі й зьняважлівымі абвінавачаньнямі.
Як буларусы будавалі дамы ў Парыжы
Нам падвышаюць плату за жыльлё. — Набываем кавалачак зямлі ў Сартрувілі. — Першы паверх сваімі рукамі. — Два гады ў адным пакоі. — Татаў досьвед і талака
Нам падвышаюць плату за жыльлё
Як я ўжо апавядала, па прыезьдзе ў Францыю наша сям’я пасялілася ў двух маленькіх пакойчыках у старым перадваенным гатэлі, на высьпе, дзе жылі ўжо некалькі беларусаў. Месца было цудоўнае — над ракой Сэнай, спакойная вулічка, магчымасьць вучыцца, седзячы над ракой ды гледзячы на прыгожыя парыскія захады сонца ды «пэнішы», ці баржы, якія павольна плылі па рацэ.
Але памяшканьне нашае, хоць і таннае, знаходзілася ў вельмі няякаснай прыбудове да гатэлю. Зімой вецер веяў праз шчыліны ў дзьверы і вокны, кухарыла мама ў адным з пакойчыкаў, дзе дзеці спалі, адзіны даступны кран (безумоўна, толькі з халоднай вадой) знаходзіўся на іншым паверсе. Але тады ўсё здавалася нармальным — тата паблізу працаваў і быў моцна заняты грамадзкімі справамі, мама старалася як найтаньней нас пракарміць, каб як-небудзь заашчадзіць пару франкаў. Гэтыя франкі нам моцна прыдаліся праз колькі гадоў.