Вёў радыёперадачы з Мадрыду мой муж Янка Сурвіла. Я яму дапамагала, калі яго найлепшы супрацоўнік і прыяцель Віця Сянькевіч, зь якім ён пачынаў, выехаў з Мадрыду ў 1961 годзе.
Перадачы Янка ўважаў найбольшым дасягненьнем свайго жыцьця. На само здабыцьцё іх спатрэбілася паўтара году стараньняў — праўда, пры супрацоўніцтве і падтрымцы органаў Рады БНР, якія забавязаліся ўтрымоўваць неабходных працаўнікоў радыёперадачаў. Гішпанцы далі нам тэхнічныя магчымасьці з умовай, што беларускае грамадзтва возьме на сябе ўтрыманьне працаўнікоў. На такіх умовах вяліся радыёперадачы з Мадрыду і для бальшыні іншых краінаў.
Дзесяць гадоў ГУЛАГу за спазьненьне
Ці даходзілі нашыя праграмы да слухачоў у Беларусь? Дасюль дакладна ня ведаю. Ведаю толькі, што даходзілі мадрыдзкія праграмы ў Польшчу і ў балтыйскія краіны. Жывучы яшчэ ў Парыжы, слухала іх сама кожны дзень, пакуль не пачыналі грымець глушыльныя машыны. Было іх, здаецца, аж сем… Але нешта заўсёды можна было пачуць. Гэта было пацьверджана шмат пазьней у кнізе амэрыканца, які правёў нейкі час у савецкім ГУЛАГу ў Сібіры. Eн там пазнаёміўся зь дзяўчынай, беларускай, якую засудзілі на дзесяцігадовую ссылку, таму што на некалькі хвілін запозьнілася з глушэньнем у Менску беларускіх радыёперадачаў з Мадрыду. Тут зазначу, што спазьніцца было лёгка, бо гішпанцы ніколі не былі пунктуальныя й неаднойчы ўключалі радыёперадачу крышку зарана або запозна…
Вяшчаньне пачынаецца з «Пагоні»
За гэтыя шэсьць з паловай гадоў нам трэба было падрыхтаваць штодня спачатку пятнаццаціхвілінную, а пасьля — ад 21 ліпеня 1960 году — дваццаціхвілінную радыёперадачу, якая перадавалася два разы кожны дзень. Не было тады ні кампутараў, ні факсаў, ні ксэраксаў. Мелі ў хаце дзьве прылады — друкарку і радыё, на якім правяралі, як чуваць перадачы.
Раніцай Янка а восьмай гадзіне ехаў на радыё па дэпэшы. Вярнуўшыся, дыктаваў паводле іх навіны дня, якія займалі прыблізна чацьвертую частку радыёперадачы, і пісаў або проста дыктаваў камэнтар на міжнародныя падзеі.
Я ў гэтым часе ўжо пачынала перапіcваць знойдзены ім або напісаны галоўны артыкул ці гутарку на беларускую тэму. Усяго, апрача першай і апошняй бачынак з прывітаньнем і разьвітаньнем на фоне «Пагоні», трэба было надрукаваць шэсьць з паловай бачынак машынапісу. Гэта займала аж да паўпятай гадзіны па абедзе, а тады ўжо не было іншага выйсьця, як бегчы па таксоўку і імчацца на радыё чытаць праграму.
Так кожнага дня, аж пакуль не прыдумалі рыхтаваць і начытваць наперад нядзельную праграму і, такім чынам, мець адзін дзень адпачынку на тыдзень. Адпачынку, праўда, адноснага — бо трэба было думаць пра перадачу наступнага дня.
«Вызваленьне ёсьць справай непазьбежнай...»
У справаздачы, напісанай у 1964 годзе, Янка Сурвіла гэтак пісаў пра зьмест беларускіх радыёперадачаў з Мадрыду: «Матэрыялы на беларускія тэмы ахоплівалі разнаякую тэматыку — палітычную, сацыяльную, эканамічную, гістарычную. У меру магчымасьці адзначаліся ўсе важнейшыя падзеі ў нашай гісторыі, асабліва ў гісторыі нашага нацыянальна-вызвольнага руху, прыпаміналіся імёны нашых выдатных людзей і іхная дзейнасьць, шмат увагі прызначалася беларусам, якія сталіся ахвярамі расейска-бальшавіцкага акупацыйнага рэжыму і злачыннай палітыкі гэтага рэжыму на нашай Бацькаўшчыне. Гаварылася аб нашых мэтах — аднаўленьні беларускай незалежнай і сувэрэннай дзяржавы, выказваючы надзею і перакананьне, што вызваленьне нашай Бацькаўшчыны ёсьць справай непазьбежнай. Перадавалі таксама інфармацыі аб жыцьці і дзейнасьці нашых суродзічаў, беларускіх арганізацыяў і інстытуцыяў у вольным сьвеце.
Нашыя нацыянальныя справы і праблемы мы трактавалі безь ніякіх абмежаваньняў, як бы гэта рабілі будучы ў сябе дома». Думаю, што маглі мы гэта ўсё рабіць таму, што энтузіязму нашаму не было канца, і таму, што абодва бясконца цанілі кожны момант нашага супольнага жыцьця і нашай супольнай працы.
Нараджэньне Гані і Паўлінкі
Матэрыяльна жыцьцё ў Мадрыдзе было цяжкім. Жылі мы за мінімум, на мяжы беднасьці. Я пачала даваць прыватныя лекцыі францускай і ангельскай моваў, каб купіць тоесёе неабходнае, але часу на гэта не было шмат.
Два разы за гэты час былі мы зь Янкам у Таледа, раз у Сэговіі, некалькі разоў наведалі Эскарыяль. Якія гэта і дасюль цудоўныя ўспаміны! Рэшту Гішпаніі пабачылі ўжо шмат пазьней, пасьля закрыцьця беларускіх радыёпера-дачаў. А поўдзень упершыню пабачылі ў 1982 годзе, турыстамі з Канады. Затое Мадрыд вельмі добра ведалі й моцна любілі. Мелі шмат добрых сяброў, якія засталіся дасюль блізкімі. Дзякуючы ім змаглі выжыць пасьля закрыцьця радыёпраграмы, аж пакуль не знайшлі новую працу — я выкладчыцай францускай мовы ў Францускім інстытуце ў Мадрыдзе, а Янка журналіcтам на Гішпанскім радыё.