Магістрат і дактарат
У 1951 годзе, з дапамогай айца Льва Гарошкі, атрымаў стыпэндыю ад унівэрсытэцкай Каталіцкай дапаможнай арганізацыі ў Гішпаніі і змог нарэшце здабыць вышэйшую адукацыю. Выбраў эканоміку, бо ўважаў, што гэтая галіна найболей спатрэбіцца нашаму краю, калі ён вызваліцца ад савецкага паняволеньня. Вучыўся Янка выдатна, хоць, прыехаўшы ў Гішпанію, ня ведаў ні слова па-гішпанску. Першыя экзамэны пісаў па-француску. Атрымаў ступень магістра палітычных і эканамічных навук 29 верасьня 1956 году й адразу ўзяўся за працу над дактаратам на тэму «НЭП у Беларусі». Праз гады навукі ў Мадрыдзе ўвесь час нешта рабіў, каб пазнаёміць Гішпанію зь Беларусьсю і беларускай праблематыкай.
Супрацоўнічаў з Цэнтрам усходніх навук, дзе вёў Беларускую сэкцыю і быў сябрам рэдкалегіі квартальніка «Orіente Europeo», чытаў даклады пра Беларусь у розных гарадах Гішпаніі, браў удзел і чытаў даклады на Тыднях студыяў беларускага акадэмічнага аб’яднаньня «Рунь».
На Гішпанскім радыё
Ад 1952-га кожны год 25 сакавіка перадаваў на Беларусь радыёперадачу праз Гішпанскае нацыянальнае радыё.
У сьнежні 1958 году, пасьля паўтара году стараньняў, перарываючы працу над дактаратам, пачаў зь сябрам Віцем Сянькевічам штодзённыя беларускія радыёперадачы на Беларусь. Калі ў 1965 годзе пасьля дагавору з Савецкім Саюзам гішпанцы закрылі перадачы для паняволеных краінаў, Янка яшчэ працаваў пару гадоў рэдактарам і перакладчыкам навуковых і культурных паведамленьняў на Гішпанскім радыё. У 1969 годзе мы пераехалі ў Канаду.
У Канадзе Янка працаваў эканамістам і, аж да свае сьмерці, у 1997 годзе, браў удзел у беларускім жыцьці.
Быў адданы сям’і і Беларусі
Янка таксама быў цудоўным мужам і бацькам. Памятаю, як гадавалі мы нашых дзяўчатак, абое іх калыхалі, абое мылі пялюшкі. Разам вазілі іх да лекара, пераймаліся іхнымі прастудамі. Памятаю, калі Паўлінка моцна захварэла, дык у Янкі за тыдзень сьсівела барада.
Ад таго моманту, калі я ў Парыжы ўпершыню сустрэлася зь Янкам Сурвілам, заўсёды была захопленая ягонымі здольнасьцямі, пачуцьцёмгоднасьці, бясконцай адданасьцю бацькаўшчыне. Удзячная лёсу за тыя трыццаць сем гадоў, якія нам было дадзена пражыць разам.
Зноў у Беларусі.
Вяртаньне праз сорак восем гадоў. — Быкаў, Пазьняк, Канапля, Шушкевіч. — Мастакі. — Старажытныя мясьціны. — Дзедава хата. — Віленшчына
Вяртаньне праз сорак восем гадоў
Хацела б падзяліцца ўспамінамі пра адну з найбольш шчасьлівых падзеяў жыцьця — маё першае падарожжа на бацькаўшчыну ў 1992 годзе. Вярнуўшыся, я шмат пра гэта пісала. Захаваліся нататкі ўражаньняў, запісаныя, калі былі яны яшчэ зусім сьвежыя.
Было гэта 10 красавіка. Самалёт ужо далятаў да Менску, калі я нарэшце паверыла, што сапраўды неўзабаве прызямлюся ў Беларусі. Старалася ўявіць, што пабачу. Прыпомнілася раніца, калі сорак восем гадоў таму ў Баранавічах зрушыў зь месца таварны цягнік, у якім мае бацькі, з трыма малымі дзецьмі, выбраліся ў невядомы сьвет. Прыпомніла цёцю
Ганку ў белай хустачцы, якая з плачам бегла за цягніком. Згадвала таксама цудоўныя гады дзяцінства ў Засульлі. Я ўспомніла сваю бабулю Вольгу, з роду Пахомаў зь Негарэлага, яна была моднай краўчыхай. Успомніла дзеда Аляксандра Шыманца, які, лежачы на печы, расказваў унукам казкі. Прыпомніліся сьпеў пеўня раніцою, цёплыя прамені ўзыходзячага сонца ў яблынях перад акном, аладкі зь сьмятанай на сьнеданьне, рэч- ка за лугам, дзе з братам «плавалі» ў таты на плячах, млын крышку далей, направа, драўляная царква з званіцай, якую тата маляваў шмат пазьней у Парыжы. Памятаю ўсё гэта ў колерах. Тады я яшчэ ня ведала, што такое бомбы, пажары, страх і вечная туга па бацькаўшчыне. Вяртаючыся ў Беларусь, крыху праймаюся. А што калі не знайду мае Беларусі, калі яна так зьмянілася, што не пазнаю?
Быкаў, Пазьняк, Канапля, Шушкевіч