Газэта перастала выходзіць праз паўтара году, калі Лысуха адмовіўся яе набіраць за грошы, якія грамада магла яму плаціць. А больш грошай цяжка было сабраць — магчыма, таму, што людзі пачалі ўжо выяжджаць у Амэрыку.
Мікола Арамчык
Жук-Грышкевіч і Сажыч. — Мандат ад Васіля Захаркі. — Сустрэчы ў Даніі. — Заснаваньне Радыё «Вызваленьне». — Старшынёўства ў «Парыскім блёку». — Самаахвярная праца
Жук-Грышкевіч і Сажыч
Я мела прыемнасьць і гонар асабіста ведаць трох старшыняў Рады БНР — Міколу Абрамчыка, Вінцука Жук-Грышкевіча і Язэпа Сажыча. (Дарэчы, да гэтага часу пасада кіраўніка Рады БНР у розных крыніцах пішацца па-рознаму — часам прэзыдэнт, а часам старшыня.
У цяперашнім Статуце ўжываецца назва «старшыня», але пры перакладзе на іншыя мовы — прэзыдэнт.)
Кожны зь іх быў змагаром за незалежнасьць Беларусі, за сувэрэннасьць беларускай дзяржавы, за волю і дабрабыт беларускага народу. Кожны зь іх, аднак, розьніўся ад сваіх папярэднікаў — як сваім палітычным думаньнем, так і асабістымі зацікаўленьнямі.
Пра Вінцэнта Жук-Грышкевіча, які ўзяў на сябе адказнасьць давесьці да парадку ўнутраныя структуры Рады БНР, мы ведаем шмат дзякуючы зьмястоўнай працы пра яго жыцьцё ягонай жонкі Раісы Жук-Грышкевіч. Доктара Сажыча ў Беларусі шмат хто сустракаў падчас Адраджэньня пачатку дзевяностых гадоў: старшыня Рады БНР браў удзел у сьвяткаваньні 75-х угодкаў БНР у 1993 годзе ў Менску. На ўрачыстым пасяджэньні ў залі філярмоніі разам зь ім быў тагачасны афіцыйны кіраўнік Беларусі, старшыня Вярхоўнага Савету 12-га скліканьня Станіслаў Шушкевіч.
Язэп Сажыч жыў надзеяй, што зможа нарэшце перадаць паўнамоцтвы Рады БНР вольнаму беларускаму парлямэнту ў Менску. Але да гэтага не дайшло, бо парлямэнт, як і ўрад, заставаліся пракамуністычнымі, а незалежнасьць Беларусі не была гарантаваная (пры гэтым, мушу сказаць, урад Кебіча рабіў намаганьні, каб Рада БНР перадала свае паўнамоцтвы).
Мандат ад Васіля Захаркі
Пра Міколу Абрамчыка ў Беларусі калі і ведаюць, дык толькі хлусьню, якая публікавалася пра яго ў БССР. Таму раскажу пра гэтага выдатнага дыплямата, палітыка і чалавека. Мікола Абрамчык быў трэцім старшынём Рады БНР на выгнаньні. Мандат яму перадаў перад сьмерцю Васіль Захарка ў 1943 годзе.
Тады, безумоўна, не было магчымасьці склікаць сэсію Рады БНР, каб выбраць новага старшыню Рады. Зрабіў гэта Мікола Абрамчык у сьнежні 1947 году. Там яго пераабралі, і быў ён старшынём Рады аж да свае сьмерці ў 1970 годзе.
Жылі Абрамчыкі ў Парыжы, на вуліцы дэ Гравіе, 65, пакуль не перабраліся ў прадмесьце Парыжу Вільпэнт. У тым памяшканьні было і Згуртаваньне беларусаў Францыі «Хаўрус», выдавалася там газэта «За волю». Калі каталіцкі касьцёл купіў яго для беларускага ўніяцкага сьвятара айца Льва Гарошкі, мясьцілася там і ягоная бібліятэка, і беларуская каплічка, у якой пазьней адпраўляў беларускія багаслужбы для беларусаў у Францыі айцец Аляксандар Надсан. Гэтая маленькая беларуская мясьціна ў Парыжы, якая зьвязаная з выбітнымі беларусамі і лёсавызначальнымі для дыяспары падзеямі, цяпер, калі я пішу гэтыя радкі, прадаецца. На жаль, цяперашнія ўлады Рэспублікі Беларусь у ёй не зацікаўленыя. Ня ведаю, ці зможа купіць яе наша эміграцыя.
Сустрэчы ў Даніі
Міколу Абрамчыка я першы раз пабачыла, калі ён прыехаў у Данію дапамагчы беларускай грамадзе ў гэтай краіне змагацца супраць маскоўскіх намаганьняў вярнуць на «радзіму» шматлікіх уцекачоў з Усходняе Беларусі — гэта значыць зь перадваеннага Савецкага Саюзу. Людзі гэтыя рызыкавалі жыцьцём, каб вырвацца зь вялізарнага канцлягеру, якім для ўсіх нас была расейская імпэрыя, а іх хацелі прымусам вярнуць. Расейцы, якімі ніхто не апекаваўся, неаднойчы «вызваляліся» ад прымусовага вяр- таньня ў СССР самагубствам. Балтамі, беларусамі, украінцамі апекаваліся іх суайчыньнікі, якія, дзеля іхнага несавецкага грамадзянства перад вайной, не падпадалі пад дамову між Савецкім Cаюзам і яго заходнімі саюзьнікамі ў справе прымусовага вяртаньня савецкіх грамадзянаў.
Прэзыдэнт Абрамчык прыяжджаў у Данію некалькі разоў. Спыняўся ён звычайна ў нас. Быў гэта чалавек інтэлігентны і адукаваны, што праяўлялася ў паводзінах і выглядзе. Яго ўсе паважалі. Я яго тады папрасіла, каб напісаў мне пару словаў у маю кніжачку аўтографаў, якія былі вельмі модныя ў той час. Дагэтуль маю тыя словы, якімі і цяпер ганаруся. Гучаць яны вось так: