Albert Cornelis Baantjer
De Cock en het lijk aan de kerkmuur
1
Rechercheur De Cock van het politiebureau aan de Amsterdamse Warmoesstraat drukte het portier open en hees zijn zware lichaam moeizaam uit de rode recherchewagen. Hij klapte het portier dicht, leunde tegen het dak en keek omhoog langs de ranke toren van de Oude Zuiderkerk. Het was elf minuten over negen. Onder de grote klok zag hij de vergulde cijfers 1614 glinsteren in de zon. De Cock schoof zijn hoedje wat naar voren en grinnikte. De oude bouwmeesters kenden de waarde van hun scheppingen, die, zo wisten zij, de eeuwen zouden trotseren. Daarom was het Anno Domino van hen een heilige zaak, waard om in goud te worden gevat.
Hij maakte zich los van de Volkswagen en slenterde over het grasveldje. De jonge Vledder volgde. Verderop, onder een hoog kerkraam, stonden agenten. Een van hen draaide zich om en kwam op hem toe.
‘Een dooie vent,’ legde hij uit. ‘Een zwerver, denk ik. Een paar hippies hebben hem gevonden.’
‘Een natuurlijke dood?’
De agent trok zijn schouders op. ‘Dat weet ik niet,’ zei hij weifelend. ‘Het lijkt erop. Er is niets aan hem te zien. Niets bijzonders, bedoel ik. Geen tekenen van geweld. Integendeel, hij ligt er erg vredig bij.’
De Cock drong zich in het kringetje van de agenten en mompelde een groet. Schuin tegen de kerkmuur geleund lag een dode man. Hij droeg een morsige oude jas in jagersgroen en hoge afgetrapte schoenen; hij had geen sokken aan. De Cock knielde bij de dode neer en nam hem nauwkeurig op. De kin en de wat ingevallen wangen waren met lichte baardstoppels bedekt. De half opengevallen mond met volle, bijna paarse lippen, was onder een laagafhangende snor bijna niet te zien. Fraai gebogen wenkbrauwen en een krans van fijne rimpeltjes omlijstten de gesloten ogen. Vanonder een slappe vilthoed krulde grijsgeel haar. De dode lag er inderdaad ‘vredig’ bij. De benen over elkaar geslagen, de handen in een devoot gebaar gevouwen op de buik. Het was een rustig, bijna bemoedigend beeld, alsof sterven tegen een natte, bemoste kerkmuur in de kilte van een meinacht een milde gebeurtenis was.
De Cock kwam traag overeind en keek naar Vledder. ‘Hoe oud schat je hem?’
De jonge rechercheur maakte een vaag gebaar ‘Vijfenvijftig, zestig jaar. Zeker niet ouder. Hij is wat verwaarloosd, ziet er onverzorgd uit. Misschien is hij nog wel jonger.’ Hij wendde zich tot de agenten. ‘Zijn er papieren bij hem gevonden?’ Een al wat oudere agent schudde zijn hoofd. ‘Ik heb zijn zakken nagevoeld.’ Hij maakte een verontschuldigend gebaar. ‘Voor zover ik erbij kon. Ik heb uiteraard aan de situatie zo weinig mogelijk willen veranderen.’
Vledder knikte begrijpend. ‘Niets?’
‘Nee. Geen portefeuille, geen papieren, geen geld. Niets. Alleen een fotootje.’ De agent tastte in een zijzak van zijn uniformjas. ‘Van een jonge vrouw.’
De Cock nam de foto van de agent over. Het was een oud portretje in chamois. De randen waren groezelig, verkreukt. De rechterbovenhoek ontbrak.
Vledder keek over de schouder van De Cock. ‘Een dochter?’ De Cock schudde langzaam zijn hoofd. ‘Dat kan niet. Ik schat de foto zelf al op meer dan dertig jaar. Kijk maar naar de kleding, de hoed, de haardracht. Van voor de oorlog.’ Hij draaide de foto om, tuurde naar een vervaagd handschrift. ‘Louise,’ las hij hardop, ‘negentien jaar.’
Vledder zuchtte. ‘Negentien en dertig is negenenveertig. Ze zou zijn vrouw kunnen zijn.’
De Cock knikte instemmend.
Bram van Wielingen, de baardige en meest onbehouwen fotograaf van het politiekorps, zocht zich ruw een weg tussen belangstellende hippies en de agenten. Zijn zwarte tas bengelde op zijn brede rug. Hij klopte De Cock op de schouder. ‘Wat heb je nodig?’ De Cock wuifde wat onduidelijk in de ruimte. ‘Een plaatje uit verschillende gezichtshoeken en een paar close-ups van het gezicht, en face en en profil. Duidelijke, begrijp je? Ik moet ermee op pad.’
Van Wielingen liet zijn tas op het gras zakken. ‘Weet je niet wie hij is?’
De Cock schudde zijn hoofd. ‘Nog niet. Ik hoop dat straks zijn kleren nog wat aanwijzingen geven.’
Van Wielingen grijnsde. ‘Die vodden?’ riep hij misprijzend. ‘Vlooien, luizen, platjes en een broek stijf van de urine.’ De Cock trok zijn brede schouders op. ‘Ik moet toch wat?’ riep hij met lichte wanhoop. ‘Je weet hoe moeilijk het is om hier in Nederland een niet geïdentificeerd lijk begraven te krijgen!’ Van Wielingen snoof. ‘Wat denk je van de vuilverbranding?’ De Cock draaide zich met een ruk naar hem toe. Zijn ogen spoten vuur. ‘Vuilverbranding…? Daar hoor jij thuis!’ siste hij. ‘Een voorproefje van de hel, die wacht.’
De fotograaf verbleekte. Een wrange glimlach gleed langs zijn lippen. ‘Oké, De Cock,’ zei hij zwak. ‘Het was maar een grapje.’ Hij bukte zich naar zijn tas en pakte zijn camera. Dokter Den Koninghe, de gemeentelijke lijkschouwer kwam het grasveldje op. In zijn kielzog sjokten twee broeders van de Geneeskundige Dienst met een brancard.
De Cock begroette de oude dokter hartelijk. ‘Goedemorgen!’ riep hij opgewekt. ‘Geen naar, bloedig lijk. Ik heb bij uitzondering eens een vrindelijke dode voor u.’ Hij strekte zijn arm, wees naar de man aan de muur. ‘Kijk eens hoe vredig.’ De altijd wat excentrieke doodschouwer keek naar hem op. ‘Een dode,’ zei hij brommerig, ‘is noch vriendelijk, noch onvriendelijk.’ Het klonk als een terechtwijzing. ‘Een dode is… dood. Nooit meer dan dat.’
Hij knielde bij de man neer, legde de rug van zijn hand tegen de wang en tilde de oogleden op. Na een paar seconden kwam hij weer overeind. Op zijn hoge voorhoofd lagen diepe rimpels. De Cock keek hem onderzoekend aan. ‘Een natuurlijke dood?’ vroeg hij hoopvol.
De kleine dokter antwoordde niet onmiddellijk. Hij stak beide handen in de zakken en staarde enige ogenblikken voor zich uit. ‘Het lijkt op een acute hartdood,’ zei hij zacht, weifelend. ‘En misschien is het dat ook wel. Er zijn ook tekenen die op verstikking wijzen.’
‘Verstikking?’
Dokter Den Koninghe knikte. ‘Ademnood. Daarom… ik adviseer sectie.’ Hij verschoof iets aan zijn bril. ‘Laat dokter Rusteloos hem maar eens van binnen bekijken.’
De Cock keek de dokter verbaasd aan. ‘Waarom?’ vroeg hij verbolgen. ‘Al die drukte… Er is toch niets dat op misdaad wijst? De man is gewoon gestorven.’
De oude dokter nam zijn bril af en poetste de glazen. ‘Heb jij,’ zei hij langzaam, ‘wel eens een man of vrouw gezien, die bij het sterven uit zichzelf devoot de handen vouwt?’
Een moment was De Cock sprakeloos. ‘Maar dat is toch niet…’ Dokter Den Koninghe keek naar hem op. ‘Onmogelijk, wil je zeggen?’ Hij zuchtte diep, zette zijn bril weer op. ‘Onmogelijk is het niet. Maar ik heb het in mijn lange praktijk nog nooit meegemaakt.’ De Cock slikte, wees naar het lijk aan de muur. ‘U bedoelt, dat iemand de man zo’n vredig aanzien heeft gegeven nadat hij was gestorven?’
De dokter knikte traag. ‘Als ik mij niet vergis, De Cock, hebben we te maken met een goed gecamoufleerde moord.’
Rechercheur De Cock slenterde langs de trieste afbraakpanden aan de Sint Antoniebreestraat. Traag, onverschillig, zijn hoedje nonchalant achter op het hoofd, zijn grof, breed gezicht in een wat norse plooi. Hij had na de schokkende opmerking van de dokter de dode man aan de muur nog eens van alle kanten bekeken en niets gevonden. Daarna had hij tegen de lijkschouwer gesputterd, gewezen op het ontbreken van elke aanwijzing, die op moord duidde. Maar dokter Den Koninghe was niet te vermurwen. Nog nooit had De Cock de oude zo halsstarrig gezien, zo onbuigzaam. Onder geen voorwaarde bleek de schouwarts bereid, te verklaren dat de man aan de kerkmuur een natuurlijke dood was gestorven. Alle argumenten van De Cock had hij weggewuifd. Nonchalant, maar beslist. Uiteindelijk had De Cock zwaar zuchtend en duidelijk tegen zijn zin Vledder opdracht gegeven het lijk naar het sectielokaal te laten overbrengen. Hij zat aan die autopsie vast, onontkoombaar. De rechercheur voelde weinig voor een uitgebreid onderzoek. Hij had nog werk zat. Genoeg voor maanden. De laden van zijn stalen bureau puilden uit. Het zou veel tijd vergen om alleen al de identiteit van de dode vast te stellen. En als hij dan ook nog naar een moordenaar moest zoeken….