До встречи! Твой А Т.»
Згаданае імя — тагачасны старшыня СП БССР Пятрусь Броўка. Як вынікае з тэксту ліста, не ўсе ў Беларусі хацелі, каб вялікі паэт атрымаў належную ўзнагароду. «Ну што ж, — зрабілі мы тады з Нінай Іванаўнай не новую выснову. — Беларусы застаюцца беларусамі. Вось так і сябруюць...»
Заканчваліся перабудовачныя 1980-я. Надыходзіла старасць — з такімі «радаснымі» адкрыццямі ў сяброўскіх узаемаадносінах. Ніна Іванаўна бачыла, як я намагаюся з усіх сіл выкарыстаць спрыяльную сітуацыю — галоснасць і свабоду слова — каб прапагандаваць ідэю беларускага нацыянальнага адраджэння, а найперш — каб надаць нашай роднай мове статус адзінай дзяржаўнай. У тыя гады пра гэты мой галоўны жыццёвы клопат я вельмі часта выступаў з артыкуламі ў газетах. Бадай не было выпадку, каб Ніна Іванаўна не прачытала яшчэ ў рукапісу тое, што я збіраўся несці ў рэдакцыю. Гэта ўжо стала для мяне амаль абавязковым правілам — паказаць напісанае дзеля пэўнасці, што і наконт зместу і наконт стылю я магу быць спакойны. Вядома, не абыходзілася іншы раз і без яе заўваг. Я разумеў, што і ў гэтым было маё вялікае шанцаванне, і я быў вельмі-вельмі ўдзячны ёй, а значыць — і Госпаду Богу ці лёсу. Можа, не адразу, але аднойчы да мяне дайшло, што яна перажывае за кожную маю публікацыю не меней, чым я сам. А, можа, нават і больш, мацней. Ну гэткім яна была чалавекам і гэткім сябрам свайго спадарожніка жыцця. «Ты не маеш права выходзіць на людзі са слабізной», — о, колькі разоў я пачуў ад яе гэты нязменны ў сваёй неадступнай патрабавальнасці напамін! Гэта датычыла, натуральна, не толькі артыкулаў, але менавіта маёй патрыятычна-адраджэнскай публіцыстыкі. Ніна Іванаўна надавала ёй асабліва вялікае значэнне, бо як мала хто разумела, што час патрабуе ад пісьменніка поўнай душэўнай самааддачы ў імя ажыццяўлення нашага спаконвечнага беларускага ідэалу, бо ёй як мала каму гэта балела, — балела несціханым, неўтаймоўным беларускім болем. Так, уся справа-рэч была ў гэтым: яе неўтаймоўны сардэчны боль быў беларускім болем. Як і мой. Гэта быў наш агульны боль — непадзельны. На многае ў жыцці мы маглі глядзець не зусім аднолькава, успрымаць і рэагаваць па рознаму, але боль быў у нас, у нашых душах, адзін. Ён найперш і яднаў нас, і трымаў разам, і ёй было патрэбна маё разуменне гэтага ў такой жа меры, як мне было патрэбна яе разуменне. З адным удакладненнем да сказанага: яе разуменне выяўлялася ў незвычайнай самаахвярнасці, з якою яна клала ўсе свае душэўныя сілы на ўспамогу мне — як літаратару, грамадскаму, апасля і дзяржаўнаму дзеячу (у 1990 —1995 гады — старшыня пастаяннай Камісіі ВС РБ па адукацыі, культуры і захаванні гістарычнай спадчыны, член Прэзідыума ВС РБ). Як яна разумела маё становішча і мой грамадзянскі абавязак, — мой свяшчэнны (даруй, Божа!) доўг перад Беларуссю і беларускім народам! Я гэтак самаахвяравацца ўзаемна на яе клопаты — не мог. А між тым яна была аўтарытэтным філолагам і педагогам, у яе было самастойнае і вельмі напружанае творчае жыццё на філфаку БДУ. Зусім коратка кажучы: яна была АСОБА. Вядома, я любіў слухаць яе дасціпныя аповеды пра падзеі факультэцкага жыцця, як і пра многае іншае, чым ёй хацелася са мною падзяліцца, але, але... Як часта яна бачыла, што я слухаю «адным вухам»: яе слухаю, а думкамі ўвесь у «сваім». I што з таго, што цяпер я вельмі-вельмі аб гэтым шкадую?
КНІГІ «ПАД РУКОЮ»
Па пераездзе нашай сям' і ў пісьменніцкі дом на вуліцы Карла Маркса (1969, красавік) Ніна Іванаўна займела асобны пакой, які быў і яе рабочым кабінетам і спальняй. Уздоўж дзвюх сцен у пакоі сталі паліцы з кнігамі, набітыя бітком, але — з захаваннем пэўнага прадметна-тэматычнага парадку. Паасобку — слоўнікі, агульнае мовазнаўства, акадэмічныя і розныя іншыя граматыкі, стылістыка і культура мовы, красамоўства і рыторыка, пісьменнікі і мысляры аб мове, манаграфіі і зборнікі артыкулаў літаратуразнаўцаў і крытыкаў, кнігі па тэорыі і практыцы мастацкага перакладу, творы мастацкай літаратуры, нарэшце — даведнікі па медыцыне і кнігі па дамаводству (так, так, дзве палічкі займала і гэтая нефілалагічная літаратура — штрышок да характарыстыкі духоўнага аблічча гаспадыні пакою). Зразумела, што ўсе гэтыя кнігі складалі толькі невялікую частку нашай багачэзнай (тысяч пятнаццаць адзінак) хатняй бібліятэкі. Ніна Іванаўна забрала бліжэй да сябе кнігі, найбольш патрэбныя ёй па спецыяльнасці — каб былі, так бы мовіць, «пад рукою», але пры неабходнасці заходзіла па тое ці іншае выданне ў мой кабінет або адшуквала на кніжнай «сценцы» ў гэтак званай «зале». Часта было і наадварот: я заходзіў у яе пакой па кнігу, асабліва. — па які-небудзь слоўнік. Значная частка слоўнікаў мясцілася і ў маім пакоі, найперш — шматлікія балгарскія, славенскія, сербскія, польскія, славацкія, чэшскія, македонскія, лужыцкія, само сабой — рускія, украінскія, англійскія. Але самыя грунтоўныя, знакамітыя ў свеце славістаў выданні ўпрыгожвалі кніжныя паліцы яе кабінета. Сёе-тое з іх варта, для паўнаты ўяўлення, назваць.