Яе сумленнасць была проста унікальная, як і яе прыродная сціпласць, — і адно, і другое ёсць праўдзівыя адзнакі высокай унутранай культуры. Яе ўменне заўсёды і ўсюды трымацца з годнасцю, паважна, немітусліва некаторыя прымалі за ганарлівасць — і моцна памыляліся. Ганарлівыя і пыхлівыя так не трымаюцца ў грамадскім побыце, як трымалася яна. Падам толькі два красамоўныя прыклады. Як вядома, у распараджэнні кіраўніцтва Саюза пісьменнікаў была дзяржаўная аўтамашына «Волга». Дык вось за дзевяць гадоў маёй працы першым сакратаром СП Ніна Іванаўна ніводнага разу (падкрэсліваю: ніводнага) не пакарысталася гэтым транспартам, як гэта рабілі жонкі іншых чыноўных мужоў. «Нізашто! — заявіла мне адразу ж. — Каб пайшлі. размовы, што Плевічыха ляпае дзверкай службовай «Волгі»? Нізашто! Абыдуся. Ты не для таго пайшоў на працу ў СП, каб даваць зачэпку для плётак». Другі прыклад. Усе тыя гады пры Доме літаратара працаваў гэтак званы «Стол заказаў», у якім пісьменнікі раз у тыдзень маглі купіць мясныя ці рыбныя прадукты (зусім звычайныя, дарэчы, зусім не далікатэсы, — так «багата» жыла краіна!). Толькі два ці тры разы за дзевяць гадоў Ніна Іванаўна дазволіла мне пакарыстацца тым «сталом» — у нейкіх экстрэмальных сітуацыях (раптоўныя замежныя госці). «Абыдземся. Буду ездзіць на рынак, мама іншы раз з'ездзіць (а маме — семдзесят пяць. — Н. Г.). Затое не будзе плётак, што ты купляеш там лепшае, чым іншыя. Мне твой аўтарытэт даражэй за ўсё». Кажу: «Ніхто ж не паверыць, што я не карыстаюся...» — «Павераць».
Амаль неверагодныя прыклады згадваю, але — так было. Так была выхавана і такой маралі трымалася яна. Да гэтага часу не магу без усмешкі ўспамінаць, як Ніна Іванаўна пагнала мяне на пошту — адправіць пераводам аднаму майму земляку дваццаць рублёў — столькі тады каштаваў паўлітровы слоічак мёду. Ніна Іванаўна прыйшла з працы і ўбачыла той слоічак на стале. «А гэта што? Адкуль?» — «А гэта... заходзіў зямляк, яго дачушка паступае да нас вучыцца... Сказаў: проста як гасцінчык з водарам роднай зямлі, як прывітанне...» Ой, што з ёю сталася! Праз тры хвіліны я ўжо джгаў на пошту—разлічыцца за мёд, які мы ў земляка купілі. «Ніхто не павінен западозрыць ні цябе, ні мяне ў хабары — нават у самым дробным!»
Цяжэй заўсё перажывала Ніна Іванаўна прыніжэнне яе чалавечай годнасці. Калі такое здаралася — гэта было для яе нясцерпнай пакутай. Помню, сказала: «Хіба ты не зразумеў, што я вельмі ранімая? Я страшна ранімая! Адзін Бог ведае, як мне баліць».
Моцную рану наносіла ёй кожны раз і несправядлівасць у дачыненні да яе паэта, яе спадарожніка жыцця, — і з боку ўлады, і з боку журналістаў, і асабліва — з боку сяброў. Як яна брала да сэрца гэтыя несправядлівасці, як апантана кідалася абараняць мяне! У такія моманты я, можна сказаць, сам сабе зайздросціў. Мець такога самаахвярнага сябра—хіба не шчасце ?
З гадамі яе перажыванні з-за мяне рабіліся ўсё больш горкімі. Аднойчы пачуў і такое: «Ты — трагічная асоба... Нейкае пракляцце на табе... Яны або зусім цябе не ведаюць і прымаюць за іншага, або наадварот — надта добра ведаюць, ведаюць галоўнае: што ты не прадаў і не прадасі душу д'яблу. Значыць, адзайздрасці». Перажыванні рабіліся ўсё больш горкімі, а крытычныя заўвагі пра напісанае мною — усё больш вострымі. «Ты можаш лепш». Або: «Расцягнута. Выкінь лішняе». Або: «Ну што ты, Сямёнавіч, ды гэта ж поўны правал густу!» Калі пачынаў артачыцца і пярэчыць — казала: «Не верыш мне — паверыш чытачам, але ж будзе позна». Кожны раз праўда была на яе баку.
У прыклад ніколі нічыю паэзію мне не ставіла — разумела, што гэта прыём забаронены. I толькі аднойчы, ужо дзесь на парозе старасці, зрабіла выключэнне з правіла. Падышла, паклала перада мною на стол лісток і сказала: «Хай бы ты напісаў гэтыя радкі». На лістку было:
Калі ўжо зайшло пра «любіць» — дык павінен сказаць, што Ніна Іванаўна ў інтымных адносінах была звышсарамлівая, ніколі ні разу яна не дазволіла сабе нічога такога, што магло б сказаць аб недастатковай сарамлівасці. Нават слова, якое штодзённа вымаўляюць мільёны мужчын і жанчын, яна не вымаўляла. Лічыла, мабыць: хай яно лепш застанецца не вымаўленым, яно будзе больш значыць, будзе мець непараўнана большую сілу. Выпушчанае з сэрца, яно можа страціць той чар таямнічасці, што робіць яго толькі тваім і неадольным, непераможным, несмяротным. Скажу тое, што, можа, было б і не след казаць, што было б лепш панесці з сабой у магілу як даверанае толькі мне, на што ніхто іншы не мае права. Але тады яе партрэту не будзе хапаць самай галоўнай вызначальнай крэскі. Дык вось: за ўсё жыццё Ніна Іванаўна напісала мне толькі адно любоўнае пісьмо. Толькі адно. За ўсё жыццё. Але затое якое пісьмо! Наўрад ці хоць адзін паэт у свеце атрымліваў такое. Сталася гэта яшчэ да жаніцьбы, калі Ніна Іванаўна працавала ў Кузьмінскай школе. Мы дамовіліся, што лісты да мяне яна будзе, дзеля пэўнасці, прысылаць не на інтэрнат, дзе я па-ранейшаму жыў, а на пошту «Да запатрабавання». Я пісаў ёй досыць часта (шматслоўна, узнёсла, эмацыйна аж да экзальтацыі), а адказу на мае любоўныя пасланні — няма і няма. Ні слыху, ні дыху. Але месяцы праз два, калі ўжо сабраўся ехаць туды высвятляць, што сталася, — атрымаў доўгачаканае. З нецярпеннемтам жа, ля ваконца, ускрыў куперту. I дастаў складзены напалам аркушык. I разгарнуў. I прачытаў. Знаёмым размашыстым почыркам было напісана... Зрэшты, падам змест яе пісьма цалкам, яно заслугоўвае гэтага. «ДАРАГІ МОЙ НІЛ!» I ўсё. I ўвесь тэкст. Тры слоўцы. Подпіс: «Ніна». I дата: «10.12.56». Спачатку нават падумаў, што ў куперце, відаць, застаўся яшчэ адзін аркушык. Не, нічога больш няма. Прызнаюся, не адразу расшалопіў, якое вялікае, якое змястоўнае любоўнае пасланне я атрымаў. Як шмат яна сказала ў гэтых трох словах — і пра сябе, і пра мяне, і пра многае-многае іншае. Ды і ў вялікай паэме, бадай, не скажаш столькі.