І вось мне звоніць кліент, на якога я мушу завесці анкету. Я пытаюся ягонае прозвішча. «Грынкевіч», — адказвае ён. Звычайны мужык, далёкі ад мастацтва ці чагосьці такога яшчэ. Зараз, думаю, скажа, што каталік паводле веравызнання. Сапраўды каталік. А дзень народзінаў у яго калі, калі ў яго дзень народзінаў. 27 студзеня. Халера! Гэта дзень народзінаў Моцарта, а мой герой ставіць «Дона Джавані». Вось тое, што мне трэба!
У адно імгненне ў маёй галаве складваецца ўвесь сюжэт, які нарэшце набывае логіку і перастае быць пераказам падзеяў: сустрэліся, закахаліся, пасварыліся, развіталіся. (Каб вы ведалі, кніжкі з мудрагеліста закручанымі сюжэтамі насамрэч часта бываюць бессюжэтнымі і чытаюцца горш за любую плынь свядомасці.) Дык вось я ўвяду тэму лёсу, прадвызначанасці, фатальнасці. Я ствару асноўны канфлікт твора — прымушу героя супрацьстаяць Ананкэ і пагляджу, ці вытрывае ён. Так і зраблю!
Кліент тым часам шчасліва зрываецца з лініі і больш не перазвоньвае. Анкету я магла не захоўваць, бо яна не была запоўненая да канца. Гэты нікому не вядомы чалавек з прозвішчам Грынкевіч, народжаны 27 студзеня, у адно імгненне змяніў мой лёс.
Я ўсвядоміла, як нясцерпна хачу ўвасобіць толькі што складзены сюжэт у тэкст. Мая галава расколвалася ад гэтага тэксту, мне трэба было яго нарадзіць. І яшчэ я ведала, што гэтым разам мне хопіць цярпення на тое, каб давесці справу да канца. Але я не мела нават камп'ютара, каб спрасціць сабе гэтую задачу, бо была ў той час беднай і галоднай. Як толькі скончылася мая змена, я пайшла ў камп'ютарную краму і запоўніла заяўку на крэдыт — недарэчныя на той момант выдаткі ў маёй гаспадарцы. Мне трэба было ўнесці хоць бы дзясятую частку ад кошту ноўтбука. Я зняла з сябе залатыя фамільныя завушніцы і аднесла іх у ламбард. На наступны дзень я ўжо мела на чым ляпіць гэтую часам захапляльную, часам сумную, часам жудасную, а часам кранальную гісторыю пра каханне, смерць, лёс і оперу Моцарта «Дон Джавані».
А шнар на разбітай каленцы магу паказаць, ён дагэтуль застаўся. Зрэшты, хто ж мне паверыць? Скажуць, каленку проста так разбіла, а пра кліента, народжанага 27 студзеня, сачыніла. Затое прыдуманае з галавы будуць шукаць у жыцці.
— Ты яго называеш Herr Kapellmeister.
— Ну, што ж тут зробіш. Хоць нешта ў прыдуманай гісторыі мусіць быць з жыцця. Якраз такія мілыя дробязі і робяць твор праўдзівым. Да таго ж не блытай біяграфію з досведам, гэта крыху розныя рэчы. І пагадзіся, я выпарыла са свайго жыцця не найгоршы досвед.
— Ты магла напісаць пра «Трыстана», а напісала пра геапалітычны сэкс.
— Пра сэкс лепей чытаюць. Асабліва тыя, каму трэба або крыж зняць, або штаны надзець, а такіх заўсёды большасць. Да таго ж я пакінула пра цябе вельмі мала звестак. Расія — вялікая. Той, каму хопіць розуму суаднесці з табой галоўнага героя, будзе доўга і безвынікова цябе шукаць.
— Але навошта ты яго забіла?..
— Бо такая логіка! Гэтая драма мусіць скончыцца смерцю героя. Калі б я дазволіла яму не толькі схадзіць на паклон, але яшчэ і нажэрціся на банкеце з нагоды прэм'еры, мне ніхто б не паверыў. Хоць гэта было б жыццёвей, праўдзівей. А яшчэ праўдзівей было б, каб ён сышоў з гэтага банкету з якойсьці скрыпачкай ці харысткай. Цьху, артысткай аркестра ці артысткай хору, будзем карэктнымі і ветлівымі. Ёсць жыццёвая праўдзівасць, а ёсць мастацкая. Мастацкая праўдзівасць вымагае, каб герой оперы прыгожа памёр на сцэне. Такі фінал нікога не расчаруе.
— Усё ж такі ты злосная і помсціш. Таму і забіла яго.
— Idol mio, non vedete, ch'io voglio divertirmi! Забіваюць толькі мужчыны і толькі маладых і прыгожых жанчын. Або сябе. Я пра літаратурныя творы. А ўвогуле мяне не перастае ўражваць, як аднолькава абышліся са сваімі нешчаслівымі каханнямі два пісьменнікі — немец і беларус, якія жылі з розніцай ажно ў паўтара стагоддзя. Я наўмысна звяла іх абодвух на гэтай нейтральнай тэрыторыі. Хай бы сабе паразмаўлялі пра сваё, пра мужчынскае пад музыку Моцарта, хай бы паскардзіліся на жанчын, якія адрынулі іх — і нанеслі ім незагойныя раны. Для творцаў гэта тое, што трэба. Гэтым мужчынам, немцу і беларусу, на ўсё жыццё хапіла. Цяпер яны абодва ў найлепшым свеце, не ў раі і не ў пекле, а ў спецыяльна адведзенай для пісьменнікаў рэзервацыі. Ты ж разумееш: яны не заслужылі святло, заслужылі спакой. Там, напэўна, ёсць карчма, і я не сумняюся, што немец і беларус самі знайшлі адзін аднаго і цудоўна паладзілі без маёй дапамогі. Калі так разабрацца, то пры жыцці ў іх было нямала агульнага. І яшчэ звярні ўвагу: іх гераіні абедзве паміраюць ад хваробы сэрца.