— І ты вырашыла абысціся падобным чынам з героем? Хіба ж гэта па-жаночы?
— Зусім не па-жаночы. Па-жаночы — пусціць яго зноў бегаць па ўсіх колах пекла, вярнуць яго ў той стан, з якога ён вылез на старонкі гэтай кнігі,
— стан цынічнага засранца з неардынарнымі музычнымі здольнасцямі. А дзеля поўнага шчасця ажаніць з якой-небудзь несапсаванай істотай. І каб яна нарадзіла яму хлопчыка і дзяўчынку. Але, халера, мне шкада ўласнай працы! Я не магу завяршыць уласны твор гэтакім лубком!
— Ты ж так і зрабіла, калі пісала раман. А цяпер ты ўсё разбурыла. Ты змяшала роды і жанры. Ты ўпарта ўчапілася за оперу, за гэты вечны сюжэт, які не вымагае нічога, апроч смерці героя. Будзем лічыць, што з героем усё выйшла лагічна. Але што з гераіняй? Табе зусім не шкада яе? Ты думаеш, калі ён не спыніў яе, не запрасіў у край вечнай ночы, то яна крыху пасумуе і ўсё забудзе? Мне падавалася, ты рабіла яе далёка не прымітыўнай дамачкай. Донна Анна не перажыве гэты год — акурат 25 чэрвеня будзе гадавіна смерці іншага Амадэя, прычым круглая дата. А яшчэ ты верыш у містыку лічбаў і шмат якія даты маюць для цябе асабістае значэнне. Нездарма ты звяла гэтых немца і беларуса разам.
— Я толькі цяпер звярнула ўвагу.
— Што будзе з Аннай, калі яна страціць адзінага чалавека, які кахаў яе? Забіваючы яго, ты не пакінула ніякіх шанцаў гэтай беднай дзяўчынцы. Уяві сабе: той, хто кахаў цябе, памірае на тваіх руках. Што ты адчуеш? Ці доўга ты вытрываеш на гэтым свеце, штохвіліны думаючы: не зберагла, не ўратавала, не паспела? Наўрад ці яна ўбачыць у гэтым толькі эфектную оперную мізансцэну.
Я сапраўды пачынаю сур'ёзна над гэтым задумвацца. Тады, седзячы ў офісе з разбітай каленкай і запаўняючы анкету нікому не вядомага Грынкевіча, я прыдумала занадта складны сюжэт. Занадта ўдала ўвяла ў яго матыў Ананкэ, з якой мела сталыя прафесійныя сувязі. І вось цяпер яна глядзіць на мяне і нечага чакае. і я заўважаю, што ейная дачка Антропас яшчэ не перарэзала ніткі жыцця!..
— І што цяпер зрабіць? Як гэта адкруціць назад?
— Прачытаць заклён. Ты ж ведзьма!
— Які заклён?!
— Ну, не заклён, а хоць бы добры верш. Сама ж і сказала, што мастацтва — гэта стыхійная магія. Раптам падзейнічае?..
І адказ. Цішэй скрыпічнай струны.
Голас маці Хрыста і маёй:
— Ён кахаў, і за гэта палову віны
Выкраслі з кнігі сваёй.
І душа яго была, як палі
Ў сонечнай майскай расе.
Ён кахаў прыгажэйшую на зямлі, —
Выкраслі віны ўсе.
Ён так кахаў, як ніхто з мужчын.
Свет паклаў на каханай далонь.
Жанчына я і стаю за жанчын.
Кідай лісты ў агонь.
А ты, што душы можаш будзіць,
Ты, шалёная галава,
Уваскрэсні, на людныя вулкі ідзі,
Грашы, суцяшай, спявай.
Ёсць на свеце гор і лясоў краса,
Акіянаў сіняя соль.
— Але я не хачу, не хачу ўваскрасаць,
Там боль!
— І тут будзе боль.
Забыцця ў каханні і смерць не дае.
— Там змрок!
— І тут будзе змрок.
— Там яна!
— А тут не будзе яе.
Ёй горка,
Вярніся, дружок.
Сцэна апошняя
Лепарэла, донна Анна, донна Эльвіра, дон Атавіа, Дзэрліна і Мазэта.
— Вярніся. Вярніся. Вярніся.
Анна шаптала гэтыя словы як малітву, як мантру, як заклён. Лекар з хуткай дастаў нейкую прыладу і загадаў ёй адысціся. Патлумачыў, што зараз будзе даваць ток. Яна заплюшчыла вочы, калі ўбачыла, як бездапаможна страсянулася выпрастанае на падлозе цела Грынкевіча. Яна не хацела верыць, што цяпер гэта ўсяго толькі цела.
— Халера... Яшчэ разрад! — скамандаваў доктар памочніку.
— Пятровіч, мы яго не выцягнем, пульсу няма.
— Спрабуем, спрабуем яшчэ!
— Вярніся. вярніся. вярніся. — шаптала Анна.
Як яна магла падумаць, што гэта было не проста залішняе паглыбленне ў мастацкі матэрыял! Як яна магла не адчуць, што ён сам гукаў бяду, гуляўся з уласнай ніткай жыцця, як свавольнае кацяня. Як яна магла не зразумець, што патрэбная яму цяпер. Ведала, што сёння, кажучы «бывай», ён не граў, але ўгаварыла сябе паверыць, нібыта ўсё было неўзапраўду, як амаль ва ўсіх артыстаў.
Мсціўцы прыбеглі ў дом дона Джавані. Яны пэўныя, што зараз заспеюць свавольніка. Прыйшоў час пакараць жахлівага чалавека. «Калі я ўбачу яго мёртвым, то, магчыма, супакоюся», — кажа донна Анна.
— Вярніся. вярніся. вярніся. — паўтарала Анна ўжо каторую сотню разоў.