“Als ik je zei dat ik van een andere planeet kom, een andere wereld in de hemel tussen de sterren, zou je me dan geloven?”
“Misschien. Vele oude legenden vertellen dat onze voorvaderen van een wereld boven uit de hemel kwamen, maar dat heb ik altijd afgewezen als religieuze kletskoek, goed voor vrouwen.”
“In dit geval hebben de meisjes toevallig gelijk. Jullie planeet werd gekoloniseerd door mensen met schepen die door de lege ruimte voeren net zoals jullie karoj door de woestijn rijden. Jouw volk is dat vergeten en de kennis en de wetenschap die ze eens hadden is verloren gegaan, maar op andere werelden is de wetenschap nog bekend.”
“Waanzin.”
“Helemaal niet. Het is wetenschap, hoewel die twee vaak worden verward. Ik zal het bewijzen. Je weet dat ik nooit in dat geheimzinnige gebouw van je ben geweest en ik neem aan dat je er zeker van kunt zijn dat niemand me de geheimen daarvan heeft verteld. Toch wil ik wedden dat ikvrij nauwkeurig kan beschrijven wat daar gebeurt — niet doordat ik de machines heb gezien, maar omdat ik weet wat je met olie moet doen om de producten te krijgen die je wilt hebben. Wil je het horen?”
“Begin maar,” zei Edipon die op een punt van de tafel zat en het mes losjes vasthield.
“Ik weet niet hoe jullie het apparaat noemen, maar in de wandeling is het een destilleerketel met koeling die voor gefractionneerde destillatie wordt gebruikt. Je ruwe olie loopt in een of ander vat en vandaar leid je het naar een retort, een of ander groot vat dat je luchtdicht kan afsluiten. Als dat eenmaal dicht is, steek je er een vuur onder aan en probeer je alle olie op dezelfde temperatuur te brengen. Uit de olie stijgt een gas omhoog en dat tap je af door een pijp die je door een koeler leidt, waarschijnlijk ook een pijp waar water over loopt. Dan zet je een emmer onder het open eind van de pijp en daaruit druppelt de vloeistof die jullie in de karoj stoken om ze te laten rijden.”
Terwijl Jason stond te praten gingen Edipons ogen steeds wijder open tot ze bijna uit zijn hoofd rolden. “Duivel!” schreeuwde hij en hij wankelde op Jason af met het mes voor zich uit. “Je kan het niet hebben gezien, niet door stenen muren heen. Alleen mijn familie heeft het gezien, geen anderen — daar durf ik op te zweren!”
“Hou je kalm Edipon. Ik zei je al dat we dit in mijn land al jaren doen.” Hij balanceerde op een voet, klaar om een schop tegen het mes te geven voor het geval de oude man niet bedaarde. “Ik ben er helemaal niet op uit je geheimen te stelen. Om je de waarheid te zeggen zijn het heel gewone dingen in het land waar ik vandaan kom, waar iedere boer zijn eigen stookketel heeft om zijn eigen drank te stoken en zo belasting uit te sparen. Ik wil wedden dat ik zelfs zonder dat ik iets heb gezien een paar verbeteringen kan aanbrengen. Hoe hou je de temperatuur van je brouwsel in de gaten? Hebben jullie thermometers?”
“Wat zijn thermometers?” vroeg Edipon terwijl hij het mes even vergat; zo was hij in beslag genomen door de vreugde van een technisch gesprek.
“Dat dacht ik al. Ik zie die clandestiene borrel van je al met grote sprongen verbeteren als je hier iemand hebt die een beetje eenvoudig kan glasblazen. Hoewel het misschien makkelijker zou zijn een gekrulde strip bi-metaal te maken. Jullie proberen de verschillende fracties af te koken en als je geen gelijke temperatuur houdt krijg je een gemengd brouwsel. Wat je voor je motoren nodig hebt zijn de vluchtigste fracties, de vloeistoffen die het eerst koken zoals benzine en benzeen. Daarna verhoog je de temperatuur en verzamel je petroleum voor je lampen en zo werk je de hele rij af tot je een aardige hoop teer overhoudt om je straten mee te bedekken. Hoe lijkt je dat?”
Edipon dwong zichzelf kalm te blijven hoewel een zenuwtrek in zijn wang zijn innerlijke spanning verried. “Wat je daar hebt beschreven is de waarheid hoewel je een paar kleine dingen fout had. Maar ik heb niet de minste belangstelling voor je thermometer en ook niet in verbetering van ons krachtwater. Dat is generaties lang goed genoeg geweest voor mijn familie en het is goed genoeg voor mij.”
“Ik vermoed dat je denkt dat dat een originele opmerking is?”
“Maar er is iets dat je misschien kunt doen dat je veel zou opleveren,” ging Edipon verder. “We kunnen zeer edelmoedig zijn als het nodig is. Je hebt onze karoj gezien en erin gereden. Je hebt mij de schrijn zien binnengaan waar ik me met de geheime machten bezighield zodat we konden rijden. Kan jij me vertellen door welke kracht de karoj worden voortbewogen?”
“Ik hoop dat dit het eindexamen is Edipon, want je stelt mijn redeneerkunst wel erg op de proef. Als we de ’schrijnen’ en de ’heilige machten’ even weg laten zou ik zeggen dat je de machinekamer binnengaat om een karweitje op te knappen dat erg weinig met bidden heeft te maken. Deze voertuigen zouden op heel wat manieren kunnen worden voortbewogen, maar laten we de eenvoudigste nemen. Dit is allemaal uit het blote hoofd, dus geen straf als ik een paar kleinigheden fout doe. Een verbrandingsmotor is uitgesloten. Ik betwijfel of jullie de techniek hebben om dieaan te kunnen en daarbij komt nog het feit dat er een heleboel herrie werd gemaakt over een watertank en het duurde bijna een uur voor hij op gang kwam. Dat klinkt alsof je eerst genoeg stoom moest hebben — de veiligheidsklep! Dat was ik vergeten.
Dus het is stoom. Jij gaat naar binnen, doet de deur op slot natuurlijk, dan draai je een paar kranen open tot dë brandstof in de vuurpot druppelt, dan steek je het aan. Misschien heb je een drukmeter of misschien wacht je gewoon tot de veiligheidsklep gaat werken en je vertelt dat je druk genoeg hebt. Wat gevaarlijk kan zijn, aangezien een verstopte klep de hele zaak uit elkaar kan laten knallen. Als je de stoom eenmaal hebt, draai je een kraan open om het in de cilinders te laten en het ding op gang te krijgen. Daarna geniet je van de reis nadat je je er natuurlijk van hebt verzekerd dat er genoeg water in de ketel komt, dat je druk hoog genoeg blijft, dat je vuur heet genoeg is, dat al je lagers geolied zijn enzovoort…”
Jason keek verbaasd op toen Edipon een klein rondedansje door de kamer maakte met zijn mantel boven zijn benige knieën geheven. Hij sprong opgewonden heen en weer, stak zijn mes in het tafelblad, rende naar Jason, greep hem bij zijn schouders en schudde hem heen en weer zodat zijn ketting rammelde.
“Weet je wat je hebt gedaan?” vroeg hij opgewonden. “Weet je wat je hebt gezegd?”
“Dat weet ik best. Betekent dit dat ik ben geslaagd en dat je nu naar me zult luisteren? Had ik gelijk?”
“Ik weet niet of je gelijk hebt of niet; ik heb nog nooit in een van de duivelskisten uit Appsala gekeken.” Hij danste weer door de kamer. “Jij weet meer over hun — hoe noem je het — motor, dan ik. Ik heb mijn hele leven alleen maar voor ze gezorgd en de mensen van Appsala vervloekt die het voor ons geheim houden. Maar jij zal het ons openbaren! We zullen onze eigen motoren bouwen en als ze krachtwater willen hebben, zullen ze het duur moeten betalen.”
“Zou je misschien iets duidelijker willen zijn,” vroeg Jason.”Ik heb mijn hele leven nog nooit zoiets verwards gehoord.”
“Ik zal het je laten zien, man van een verre wereld, en dan zal jij ons de geheimen van Appsala openbaren. Ik zie het begin van een nieuwe dageraad voor Putl’ko.”
Hij deed de deur open en riep de bewakers en zijn zoon Narsisi. Die laatste stapte net binnen toen ze Jason losmaakten. Jason herkende hem als dezelfde lodderige slaperig uitziende d’zertano die Edipon had geholpen hun onbeholpen voertuig op gang te krijgen.