“Theologie of wetenschap, noem het wat je wilt, de antwoorden zijn toch hetzelfde.”
Jason draaide een beetje met zijn op Pyrrus geharde spieren en de twee oude mannen piepten en lieten hun degens op de grond vallen. De rest van de sciuloj schenen niet erg happig om verder aan te vallen. “Maar heb je er ooit bij gedacht dat je net zo makkelijk een elektrische stroom kunt opwekken door de draad door een magnetisch veld te bewegen, in plaats van andersom? Op die manier kan je dezelfde stroomsterkte krijgen met ongeveer een tiende van het werk.”
“We hebben het altijd op deze manier gedaan en wat goed genoeg was voor onze voorvaderen —”
“Ik weet het, ik weet het, je hoeft het niet verder te zeggen. Ik schijn dit op deze planeet al eerder te hebben gehoord.”
De gewapende sciuloj begonnen weer met getrokken degens op hem af te lopen. “Zeg Hertug — wil je me laten doden of niet. Zeg het dan tegen je mannen.”
“Dood hem niet,” zei de Hertug na een ogenblik nadenken. “Wat hij zegt kan waar zijn. Hij kan ons misschien helpen bij het bedienen van onze heilige machines.”
Nu de dreiging even was opgeheven bekeek Jason het grote onbeholpen apparaat dat het verste eind van de kamer vulde en dit keer probeerde hij een beetje zijn afschuw te verbergen. “Ik veronderstel dat ginds heilig wonder jullie heilige telegraaf is?”
“Inderdaad,” zei de Hertug eerbiedig. Jason huiverde.
Uit het plafond kwamen koperdraden naar beneden die eindigden in een onhandig gewonden elektromagneet die vlak bij de platte ijzeren staaf van een slinger was opgesteld. Als er een stroom door de elektromagneet ging zou hij de slinger aantrekken; en als de stroom werd uitgeschakeld trok het gewicht aan het eind van de slinger hem weer ongeveer recht. Aan de onderkant van het gewicht zat een scherpe metalen pen en de punt van de pen drukte in een waslaag op een lange koperen strip. Deze strip liep in een spleet zodat hij ten opzichte van de slinger in een rechte hoek bewoog; hij werd naar voren getrokken door een met gewichten aangedreven systeem van open houten raderen.
Terwijl Jason stond te kijken kwam het ratelende mechanisme schokkend in beweging. De elektromagneet zoemde, de slinger zwaaide, de naald trok een kerf in de was, de raderen piepten en het koord dat aan een gat in het eind van de strip vastzat trok die naar voren. Oplettende sciuloj stonden klaar om een andere met was bedekte strip op zijn plaats te leggen als de eerste vol was.
Vlakbij werden berichtstrips leesbaar gemaakt door er een rode vloeistof overheen te gieten. Dat liep van de waslaag af maar het bleef in de groeven van de naald liggen. Over de lengte van de strip verscheen een bibberige rode lijn met V-vormige uitschieters waar de krassende naald was afgebogen. Die werden naar een lange tafel gedragen waar de gecodeerde informatie werd overgeschreven op leien. Alles in aanmerking genomen was het een langzame, onbeholpen, dwaze manier om informatie over te brengen. Jason wreef zich in de handen.
“O, Hertug van alle Perssonoj,” zong hij. “Ik heb jullie heilige wonderen bekeken en ik sta werkelijk perplex. Hoewel het verre van mij als gewone sterveling is om de wonderen der goden te verbeteren, tenminste niet nu meteen, ligt het toch in mijn macht jullie bepaalde andere geheimen van de elektriciteit door te geven die de goden mij hebben meegedeeld.”
“Wat bijvoorbeeld?” vroeg de Hertug met toegeknepen ogen.
“Bijvoorbeeld de — eens kijken, wat is het in het Esperanto — bijvoorbeeld de akumulatoro. Is die jullie bekend?”
“Het woord wordt in sommige oude heilige geschriften genoemd, maar dat is alles wat we ervan weten.” De Hertug likte nu zijn lippen af.
“Maak je dan op om er een nieuw hoofdstuk aan toe te voegen, omdat ik jullie zal voorzien van een leidse fles, gratis en voor niks, samen met volledige instructies hoe je er meer moet maken. Dat is een manier om elektriciteit in een fles te stoppen, net of het water is. Dan kunnen we later verder gaan met meer gevorderde batterijen.”
“Als jij dat kan doen zal je passend worden beloond. Zoniet, dan zal je…”
“Geen dreigementen Hertug; dat stadium zijn we allang voorbij. En ook geen beloningen. Ik zei je dat dit een gratis monster was zonder enige verplichtingen — misschien gewoon wat lichamelijk gemak voor me als ik werk: de touwen eraf, een voorraadje krenoj en water en dergelijke. En als het je dan bevalt wat ik heb gedaan en je meer wilt hebben, kunnen we een overeenkomst sluiten. Afgesproken?”
“Ik zal je verzoek overwegen,” zei de Hertug.
“Een eenvoudig ja of nee is genoeg. Wat kan jij in ’s hemelsnaam verliezen bij een regeling als deze?”
“Je metgezellen zullen gevangen worden gehouden en worden gedood als je te ver gaat.”
“Een prachtig idee. En als je degene die Mikah heet iets wil laten doen — zwaar werk bijvoorbeeld — is dat volkomen in orde. Ik heb wat speciale materialen nodig die ik hier niet zie. Een wijde glazen pot en een flinke voorraad tin.”
“Tin? Dat ken ik niet.”
“Ja, je kent het wel. Het is het witte metaal dat je met koper vermengt om brons te maken.”
“Stano. Daar hebben we een flinke voorraad van.”
“Laat ze het hier brengen dan ga ik aan de slag.” In theorie is een leidse fles makkelijk genoeg te maken — als je alle spullen bij de hand hebt. Jasons grootste probleem was het verzamelen van de juiste materialen. De Perssonoj deden zelf niet aan glasblazen, maar ze kochten alles wat ze nodig hadden bij de Vitristoj familie, die boven hun geheime vuren stonden te werken. Deze glasblazers maakten een paar soorten flessen, knopen, glazen, bubbelig vensterglas en nog wat andere dingen. Geen van hun flessen kon hiervoor worden gebruikt en ze hoorden vol afschuw Jasons voorstel aan dat ze een nieuwe fles zouden maken volgens zijn aanwijzingen. Hun ontsteltenis werd grotendeels weggenomen met handgeld en nadat ze het kleimodel van Jason hadden bestudeerd kwamen ze onwillig overeen een dergelijke fles te maken voor een duizelingwekkend bedrag. De Hertug ging verschrikkelijk te keer, maar eindelijk betaalde hij het gevraagde aantal geslagen doorboorde goudstukken die aan een draad waren geregen.
“Er staat je een afschuwelijke dood te wachten,” zei hij tegen Jason, “als je akumulatoro niet werkt.”
“Vertrouw op mij en het komt in orde,” verzekerde Jason hem, en hij ging de metaalbewerkers weer op hun huid zitten die met veel moeite tinnen platen tot dunne folie probeerden te hameren.
Jason had Mikah of Ijale geen van beiden gezien sinds ze samen het Perssonojfort waren binnengesleept, maar hij maakte zich geen zorgen om hen. Ijale was gewend aan het slavenleven en zou dus niet in moeilijkheden raken terwijl hij de Hertug zijn wonderen van elektrisch kunnen verkocht. Maar Mikah was niet gewend een slaaf te zijn en Jason hoopte dat dit hem in grote moeilijkheden zou brengen die tot lichamelijke kneuzingen zouden leiden. Na het laatste fiasco was zijn laatste restje goede wil voor de man opgedroogd.
“Hij is er,” kondigde de Hertug aan en hij en alle sciuloj stonden argwanend te mompelen terwijl de glazen pot werd uitgepakt.
“Niet zo gek,” zei Jason en hij hield hem tegen het licht om te kijken hoe dik de wanden waren. “Behalve dan dat dit de twintig-liter familiefles is — ongeveer drie keer zo groot als het model dat ik ze heb gestuurd.”
“Een grote fles voor een grote som geld,” zei de Hertug. “Dat is zoals het hoort. Waarom klaag je? Ben je bang dat het zal mislukken?”
“Ik ben nergens bang voor. Het is gewoon veel meer werk om zo’n grote te maken. Het kan ook gevaarlijk zijn; die leidse flessen kunnen een behoorlijke lading krijgen.”
Zonder zich iets aan te trekken van de toeschouwers bedekte Jason de fles van binnen en van buiten met zijn hobbelige tinfolie tot op ongeveer tweederde van de hals. Toen sneed hij een stop van gumi, een rubberachtig materiaal dat goede isolerende eigenschappen had, en daarin boorde hij een gat. De Perssonoj keken verbaasd toe hoe hij een ijzeren staaf door het gat duwde en vervolgens een kort ijzeren kettinkje aan het langste eind bevestigde en een ronde ijzeren bal aan het kortste.