Выбрать главу

Завёў дзяўчыну ў буфэт, дзе пілі вэрмут, потым пярцоўку й зноў вэрмут. Кольку стала нядобра (ад нэрваў, ці што?). Ён адлучыўся ад яе на так званую хвілінку. У калідоры-ж — наткнуўся на таго франта й яшчэ двух зь ім. Пакуль пасьпеў уявіць сабе, што гэта значыць, дастаў кулаком паміж вачэй, ажно галава здранцьвела, але ня ўпаў. Гэта выратавала яго. Пры чым, на шчасьце, калідор аказаўся вузкім, і Колька, упёршыся плячыма ў сьцяну, адбіваўся ім рукамі й нагамі, біўся й біўся, і яго лупілі. Не працягнулася гэта доўга; на сэнсацыю зьбегся натоўп, і Колька ня столькі ўбачыў, як раптам адчуў, што тых, якія былі накінуліся на яго, ужо няма, зьніклі. Адарваны каўнер кашулі ён прыкрыў сабе летнікам, забраў з буфэту дзяўчыну, вывеў яе на вуліцу, падхапіў таксі й, падпітую, завёз у сваю кавалерскую кватэрку.

У яе было ня тое што белае, а па-скульптурнаму зграбнае цела. Пад раніцу яна расплакалася. Ёй моцна хацелася замуж!

Сустракаліся потым часта. Колька, аднак-жа, болей не вадзіў яе да сябе. Хадзілі ў кіно або тэатр, на музыкі ў лепшых клюбах і на дансінгі. Цалаваліся да бяспамяці, ад гэтага яе ня браў плач. А досьвіткам, нагуляўшыся да дуру, беглі па пустой у такую рань вуліцы ды рагатліва цешыліся сабою. На яе імяніны ён купіў ёй лякерыцы (іх рэдка прадавалі тады ў Беластоку).

Колька запрасіў дзяўчыну да бацькоў у вёсцы. Яна, вясёлая, надта спадабалася ім. Было велікоднае сьвята вясны. Разам ужо паабяцалі старым прыехаць да іх улетку, пабыць цэлы месяц, дапамагчы ў жніво.

Вярнуўшыся ў Беласток, Колька застудзіўся, захварэў на запаленьне лёгкіх. Прычапіліся да яго й іншыя хваробы — давялося зьлегчы ў шпіталь. Праваляўся там, сам таго не спадзяваючыся, нешта два месяцы. Калі-ж, урэшце, выпісалі яго дамоў, быў пачатак ліпеня й сіне-сіняе неба над горадам. Колька пабрыў у блізкі парк, каб праветрыцца ды параздумваць аб дзяўчыне. (Яна ўсяго два разы адпісала яму, у другі — кораценька і ў суцяшальным тоне, усё роўна бы маці...)

Чуўся надзвычай лёгка, можна-б сказаць: наднатуральна добра! Прахадзіў там паўдня; наведаўся ў летні бар, у якім з апэтытам зьеў колькі бутэрбродаў і выпіў кухаль піва. Потым пайшоў далёка, туды, дзе за паркам пачыналіся лес і ўстаялая цішыня. Ён чакаў вечара, калі дзяўчына прыйдзе на спатканьне зь ім; учора са шпіталя паслаў ёй пісямко, у якім напісаў быў — усё, усё, усё!

Праходжваў між соснаў і пад восьмую тую гадзіну ён напрасткі накіраваўся да выбранае ім дзеля сустрэчы ліпавае алеі. І зусім нечакана надыйшоў на яе — ляжала пад кустом дзікае ружы й з тым франтам, панадна разголеная. Той схапіўся першым, угледзеўся ў Кольку, пазнаў яго й па-мужчынску засьмяяўся. Колька таксама неяк засьмяяўся, і абодва яны разыйшліся прэч. А яна неўпапад апраналася, аж зьвечарэла на дварэ.

І настала ноч.

Вёскішча, багіня ганьбы

За агнямі Беластока, за яго апошнімі вуліцамі, расшчэпленымі на трэскі прыгародніх сьцежак-дарожак, у даліне, што за пагоркамі, цямнее вёска. У ёй не відаць тае бліскатнечы гораду, — толькі зарыва, якое падсьвятляе зоркі на небе, зайздросьлівыя мігатлівіцы ў марозную ноч. Не стаю я ў гэтую цемень на грудзе за гумнамі, сяджу сабе за цёплым акном, у хаце, і гляджу богведама куды. Я тут на вясельлі брата.

Усе паўставалі й сьпяваюць «Сто лят», а мне ад таго сумна чамусьці.

Адбываецца сялянскае вясельле: за сталамі з сотня гасьцей, якім падаюць вульгарныя літроўкі, ля парога шпараць свае кавалкі ўжо падпоеныя музыканты, чуецца песьня за песьняй, мужчыніскі падгаворваюць бабаў піць «да канца», а рагатухі — «да дна». Гавораць усе адразу, усе да ўсіх — сусед да суседкі, суседка да суседа, і ніхто нікога ня слухае.

Вясельнасьць разьвясельваецца.

А мне маркотна, хоць ты забіся! Няўжо гэта ад таго, што вясельнікі са скуры вылузваюцца, каб усяму прыдаць нейкі рэстаранны тон, выветраць адсюль сялянскасьць, зьбіцца на чужы лад, як зь нечым удала пазычаным. «Забалела ты, мая галованька...» заціхла ў шматгалосьсі рэнаў рольскіх, вайцехаў млынарскіх, ірэнаў сантар, азнавураў, санджэрсаў, якія прыбіліся сюды нейкім тлумам укормленых дачнікаў на лета надрэчнае. Красамоўны сват неўзабаўку папярхнуўся «актамі вэсэльнымі», «прошапанствамі» ды яшчэ чымсьці такім, — сёньня не спамятаць мне, менавіта чым (?). Аднак, напэўна, не ягоным, не сваім, затое-ж бліскучым, бы той багэмскі пярсьцёнак у вітрыне, што ля цэнтральнае вуліцы, дзе нэоны й аўтамашыны, і напарфумаваныя тратуары.

Вясельле, усё-такі, сялянскае яно, бо іншых няма на сьвеце (гарадзкія не бываюць). Словам, вясельле!

Дружкі-сваячкі ў дарагіх сукнях, упрыгожаныя пераконанасьцю ў тым, што яны — не сялянкі, ганарацца сваімі пасадамі на заводах. Дружбанты-сваякі ў чорных касьцюмах для большае сьвяточнасьці, відаць, дрэнна адчуваюць сябе ў хамуце манераў, падгледжаных у патомных мяшчанаў, але яны не пацеюць да пятае ці бо й сёмае чаркі. Гэтыя таксама не сяляне. Адны старыя пачуваюцца імі, і таму па іх тварах скачуць грымасы вінаватасьці. О, яны добра разумеюць, што ўсенька непрыгожае можна выкінуць толькі ад іх. Нехта з маладзеччыны, на выгляд дзіўна скромны, нечакана загаварыў да старога па-свойму, па-беларуску ўголас, і той бядак пачырванеў ад гэткае ганьбы ды хутка-хуценька адказаў ён хлопцу па-гарадзкому, па— панску, «інціліге нтна»!..