— Ого...
Зрабілася, — ня тое што страшна, — непрыемна. Калі я выходзіў ад іх, — Зюнік, працьверазелы пад поўнач, заўпарціўся быў фатаграфаваць сябе з жонкаю й мяне зь ім, і мы, абодва, я зь ім па-пэдэрасцку абдымаліся ды крыўлялі тварамі дзеля ўсьмешкі перад аб'ектывам, і бездапаможна валіліся на тую ёлку, топчучы пазьбіватыя зь яе шарыкі, таксама папяровага анёла, а Бэата, ад разгубленасьці, з такой шчырай і непадробленай какетлівасьцю п'янай ды раздасьведчанай кабеткі, упусьціла з рук фотаапарат, шчасьліва, не пашкодзіўшы яго... Калі я, урэшце, выйшаў ад іх у маразечу, у сьвежасьць, дык адзінае, што запамятаў з тае хвілі, гэта — невыказнае выцьцё сабакі ў месячнай пустэчы зімовых загуменьняў.
Раніцу забалаганіў матацыкл — у такі холад пагнаўся жарабцом, першы раз зь зімы. Вуліца абурылася, вокны заблішчэлі шклом злосьці; узыходзіла сонца
Цішыня вярнулася.
Я прыціскаўся да пасьцельнае цеплыні. Сьнілася мне маладая радасьць: вясельле ў Вялікіх Азяранах над Сьвіслаччу. Ускраем берага ракі нёс я на руках Тасю. Яна выкручвалася з майго ціску, і я вельмі сьмяяўся. І яна таксама аж заходзілася! У кустох узьнялася рагатня п'яных. Яны разрагаталіся да таго-ж нядобра, што мы, ухапіўшыся за
далоні, пабеглі туды; дзе шумела музыка ды пыліла ад танцаў на падворышчы; гулялі да месячнага бляску.
Я абдымаў шаўковую Тасю.
Мне рупіла набіць морду аднаму такому за тое, што ён скрадваўся з каханьнем да Тасі, па-прасьцяцку захаборваючы яе безгалоўным віном і падманлівымі шакалядкамі, якія даводзяць да пацалункаў, безабаронных, як гэта зь дзяўчатамі бывае, калі нячыстая сіла заносіць іх потым на сена ў вадрыне... Біць яго ды духу слухаць за тое найбольш, што так мала яму трэба!
І я зь бяды пайшоў у луг свайго дзяцінства, ва ўквечанае бесклапоцьце, паміж ветрыкаў свавольных. У рэчаньцы забытага лета лавіў быў калюшак. Вада ў ёй мела тую прахалоду, па якой смуткуе дарослы, як па смаку чарнахлебнае скарынкі або паху сьпелага жыта. Бусел стогадовы ўсё прыглядаўся да мяне, настолькі доўга, што зашчымела ў сэрцы й чамусьці заплакаў я, і спалохаўся цішы. І таго яшчэ, што я адзін-адзінюткі.
І тае цішыні.
Калі вяртаўся я назад ды зноўку празь Вялікія Азяраны, убачыў Тасю ўжо ў пацалунках, на загуменьні. Яна адмахвалася ад іх, але рабіла гэта з какетлівай няшчырасьцю, бы тая дзяўчына, якую абсыпаюць цукеркамі...
Хутка блізіўся здалёку задыханы рохкат матацыкла, грубеў. Я з натугаю апрытомнеў і расплюшчыў вочы: па нашай вуліцы імчала ўсё тая самая жалезіна, і цішыня хавалася пад коўдру. Вокны гарэлі нянавісьцю.
Цэлы гэты жарабец зноў пагнаўся кудысьці. Цішыня выбегла паглядзець за ім, як старая дзеўка. Выкацілася, урэшце, сонца, і ўзяўся быць першы дзень велікодных сьвяткаваньняў у маім горадзе, званым Беластокам.
У Вялікдзень 1971 году.
Чаго трэба Мардаціку? Грошай! Ня меў ён іх, пакуль быў на гаспадарцы. Трудзягам мала плацяць. Колькі таго заробку за кормніка? Або на збожжы?
— Вёска не прападала, бо не было куды ёй падзецца, — казаў Мардацік за чаркаю ў Вялікдзень. І меў рацыю, хоць не сушыў галавы думкамі. Дзівіўся ён калісьці, чаму позна настаў камунізм, у які няма багатых і ніхто не сядзіць бяз хлеба. Мардаціку спадабалася такая палітыка; паздаравеў, бо пабачыў, што заробленасьць ня скончыцца дабром — ні яму, ні дружыне.
— Ты поля й хлява не трымайся, — сказаў Мардацік сыну, яшчэ пры Сталіне. — Шукай месца на фабрыцы.
А малады як малады: абы лягчэй зажыць. Гэтак яно, дарэчы, і сталася. Аднак, асталяваўшыся ў горадзе, выглядваў падмогі з хаты. Прыязджаў на жніво, а бывала, і ўвооень — намахацца цэпам. Цягавіты хлопец.
— Сястру забяры, — агледзеўся Мардацік. Дачка брыняла, й мог да яе дурань які пасватацца. — Лепшы замуж там за галышом, чымсь тут за кулаком.
У брата яна доўга не набыла яе ўзяў шкляны гутнік. Мужчына зь яго бойкі, каб ня тыя ўсё кепікі ягоныя з мужыкоў... Прыкусіў пралетар свой язык, калі запаўцеў аўта купіць (Мардацік папродаў каровы; баба ўжо ня мела сілы даіць іх).
Збыўшы каня, ажанілі сына. Беластоцкі цесьць яго запатрабаваў трохпакаёвую кватэру з тэлефонам (Мардацік парэзаў авечкі, дапрадаўшы сенакос на Козіцы і дзедаў ельнік у Верхлесе).
Прыходзілі купцы й на хату з будынкамі.
— А нашто вам?! — не стрымаўся Мардацік, спалохаўшыся самога сябе.
— Нашым панскім дзецям на дачу будзе, — адказалі яму, паправіўшы нязвычныя ім гальштукі на загарэлых пад бульбяную кашу шыях.