Каменеў (ён, у супрацьлегласць песімістычнаму тону хаўрусніка, гаворыць весела, гулліва, як бы несур'ёзна, пра самыя сур'ёзныя рэчы). Усе яго памылкі — ад яго ідэі... як можна прыйсці да такой ідэі?.. Што пралетарская рэвалюцыя можа перамагчы ў адной краіне... У Расіі! Ха! Мяне гэта заўсёды забаўляе! Калі я гляджу на пралетарыяў, што ўмеюць лічыць да дзесяці... Калі ўяўляю, як у сацыялізм паедзе барадаты мужык на худой клячы, на возе з драўлянымі восямі і коламі, змазанымі бярозавым дзёгцем. У гэтай краіне ўсё бярозавае. Дубцы, якімі ўчора яшчэ секлі сённяшні перадавы клас...
Зіноўеў. І шыбеніцы, на якіх новы Карнілаў павесіць нас... калі падавяць паўстанне.
Каменеў. У вас сапраўды такі цяжкі настрой, Яўсей Аронавіч. Не паддавайцеся. Гэта ў вас ад доўгага сядзення ў падполлі. Выходзьце.
Зіноўеў. Каб сесці ў турму?..
Каменеў. Мы ж з Троцкім... два Львы (смяецца) пасядзелі па месяцу — і гэтым толькі узнялі сваю папулярнасць. Колькі гарачых прамоў сказалі ў Саветах і на заводах у нашу абарону! Керанскі мусіў даць задні ход. У Расіі сёння дэмакратыя вышэй французскай.
Зіноўеў. А Ленін імкнецца да ўлады адной партыі. Гэта ж — грамадзянская вайна. Патокі крыві. Ты ў сваёй кіпучай дзейнасці не задумваешся, што гэта такое. (Тэатральна хапаецца за галаву.) Жах! Узнімуцца ўсе цёмныя сілы. Пагромшчыкі. Дзікія дывізіі...
Каменеў. Я ваш аднадумец цалкам. Але не будзем палохаць сябе. Нешта доўга Троцкага няма.
Зіноўеў. Лёва не ўпершыню прымушае чакаць сябе.
Каменеў. Падпіша?
Зіноўеў (упэўнена). Падпіша.
Як кажуць, лёгкі на ўспамін, уваходзіць Троцкі, рухавы, вясёлы, распранае паліто, фуражку, характэрна кудлачыць бародку, здымае і працірае пенснэ. Пацірае рукі.
Троцкі. Цёпла ў вас. А на дварэ дождж. Піцерская восень. Доўгая і змрочная, як гісторыя Расіі. Калі ўзыдзе сонца сацыялізму? (Іранізуе.) Адзін Ленін ведае.
Каменеў. Доўга вы дабіраліся, Леў Давыдавіч.
Троцкі. Мне здалося, што я цягну «хвост», таму прыйшлося добра памясіць гразь.
Зіноўеў. Чаго вам баяцца?
Троцкі. Я ж не за сябе. За вас. І за Леніна.
Зіноўеў (незадаволена). Не іранізуйце, Леў Давыдавіч. Я не схільны да жартаў.
Троцкі. Дарэмна. Мы з вамі — сацыяльныя аптымісты. Хіба не так? Я сапраўды падумаў, што вы запрасілі ядро ЦК.
Каменеў. Каго вы лічыце ядром? Свярдлова? Сталіна? З імі кашы не зварыш. Ядро — гэта мы з вамі.
Зіноўеў. Мы запрасілі вас, каб пераканаць, на якую авантуру штурхае нас усіх Ленін. Мы напісалі пісьмо членам ЦК, Петраградскай, Маскоўскай, другім арганізацыям...
Падае лісткі машынапісу. Троцкі чытае, стоячы, удумліва, уважліва, хаця і хутка. Зіноўеў прылёг на канапу, гладзіць пад кажушком хворую печань. Каменеў прытуліўся спінай да цёплай грубкі і мурлыкае, як кот, ад задавальнення.
Троцкі (уголас паўтарае асобныя фразы). «Усе тэрміны сышліся цяпер так, што, калі гаварыць пра такое паўстанне, яго прыйдзецца ўжо прама назначаць, і прытым на бліжэйшыя дні». (Каменціруе.) Правільна. Такой думкі большасць ЦК.
Каменеў. Пад націскам ленінскай логікі.
Зіноўеў. Не перашкаджай, Леў Барысавіч.
Троцкі. «Шанцы нашай партыі на выбарах ва Устаноўчы сход выдатныя»... Мда... Лагічна. Хоць, хоць... «Устаноўчы сход плюс Саветы — вось той камбінаваны тып дзяржаўных устаноў, да якога мы ідзём». Так. Але ці дойдзем? «...якім-небудзь непрадуманым выступленнем, якое ставіць увесь лёс рэвалюцыі ў залежнасць ад неадкладнага паўстання, пралетарская партыя штурхае дробную буржуазію ў абдымкі Мілюкова надоўга...» Надоўга — курсіў. Правільна. Мілюкоў з абдымкаў не выпусціць... Пераацэньваць сілы вельмі шкодна... І гэта праўда. «Калі мы зараз, паставіўшы ўсю ігру на карту, пацерпім паражэнне,— мы нанясём суровы ўдар і міжнароднай пралетарскай рэвалюцыі...» Мы пахаваем яе! «...Пакуль выбар залежыць ад нас, мы можам і павінны цяпер абмежавацца абароннай пазіцыяй». Курсіў наш. Хм...
Каменеў. Не хмыкайце скептычна.
Троцкі. Я хмыкаю вельмі сур'ёзна. Які скепсіс! Гэта моцна сказана. І вельмі сур'ёзна. «Перад гісторыяй, перад міжнародным пралетарыятам, перад рускай рэвалюцыяй і расійскім рабочым класам мы не маем права ставіць цяпер на карту ўзброенага паўстання ўсё будучае». Вельмі сур'ёзна!
Зіноўеў (катэгарычна). Падпісваеце?
Троцкі (спакойна дачытвае да канца, уголас паўтарае апошнюю фразу). «Супраць гэтай згубнай палітыкі мы паднімаем голас перасцярогі». Харошае пісьмо.