Неўзабаве дзверы адчыняюцца.
— Добрай раніцы, Якубе! О-хо-хо! — гаспадар дома, Уладзімер Караткевіч, у свежай жоўта-зялёнай кашулі і камізэльцы з бліскучымі меднымі гузікамі прыветна ўсміхаецца і шырокім жэстам запрашае госця ў вітальню.
— …Такія справы, Уладзімер Сымонавіч, — распавядае Колас Караткевічу, — калі ёсць свята Купалле, мусіць быць і Калоссе!
Папыхваючы люлькамі, пісьменнікі сядзяць у працоўным кабінеце Уладзімера Караткевіча і запіваюць люлечны дым кавай. Сцены і столь пакоя ўтвараюць круглы купал, праз круглае ж, як ілюмінатар, акенца, зарослае звонку дзікім агурком, на пісьменніцкі стол ліецца ранішняе святло, дзе ляжаць кніжкі: «Дзікае паляванне караля Стаха», «Чорны замак Альшанскі», «Ладдзя роспачы»…
Босы Караткевіч узнімаецца і падыходзіць да акна падумаць. Ступні ў яго вялікія, большыя за звычайныя, ногі парослыя мяккай курчавай поўсцю, падэшвы шорсткія — абутак Караткевіч ніколі не носіць, нават на дварэ. Падумаўшы хвіліну, ён кажа Якубу:
— Са святам я нічым табе дапамагчы не магу, бо Купалле (Уладзімер Сымонавіч робіць шматзначную паўзу) — гэта свята народнае. Во! — пальцам з прыгожа падпіленым пазногцем пісьменнік паказвае на падваконніку папараць-кветку ў вазоне. — А што датычна Калосся, то няма такога свята. (Колас апускае нос.) Але ці ўсцешаны ты будзеш, калі сваю новую кніжку я назаву ў гонар цябе?
Караткевіч бярэ са стала рукапіс, на якім напісана «Купалы пад сярпом тваім», абмаквае кончык сярпа ў чарніла, тлуста закрэслівае слова «Купалы» і зверху надпісвае «Каласы». Серп урачыста скрыгоча па паперы. Па радыё гучыць уступны акорд дзяржаўнага гімну, на сцяне пачынае біць гадзіннік-хатка і падае, з гадзінніка на падлогу вывальваецца зязюля, з зязюлі ў загадзя падстаўлены гаспадаром кошык — яйка, з яйка — новая зязюліна хатка, толькі маленькая. Далей ужо не бачна, што адбываецца ў кошыку… Зязюля нейкі час туды ўзіраецца, потым ізноў лезе ў хатку.
***
Янка Купала нервова круціцца ў ложку і не разумее, што яго турбуе. Ён прыўзнімае пярыну, але нічога пад ёй не знаходзіць. Тады ён прыўзнімае пярыну, якая ляжыць на першай пярыне, але таксама нічога там не знаходзіць. Такім чынам ён прыўзнімае трыццаць восем пярынаў і пад апошняй Ян Дамінікавіч знаходзіць гарошыну, якую кладзе ў рот і з’ядае. І тады Купала зноў кладзецца ў ложак. Але зноў штосьці яго турбуе. Купала разумее, што яму не палепшала, але не разумее, чаму.
― Вой, не магу больш! ― стагнаў Купала, абдымаючы дрэва. І словы Купалавы цалкам зразумелыя сучаснаму пакаленню, бо дрэвам была елка.
Махнатая ўнізе і ўверсе, яна лезла Купалу ў вочы і рот, задзірала кашулю і калола жывот. Ішла рэпетыцыя знакамітай купалаўскай п’есы «Паўлінка». Колас быў за рэжысёра, Купала ― за героя-палюбоўніка, елка ― за выканаўцу галоўнай жаночай ролі. Паводле рэжысёрскай задумы, Паўлінка мусіла выглядаць недатыкальнай і надзвычайна бадзёрыць закаханага ў яе Якіма. Было заўважна, што елка няблага спраўлялася з ускладзенымі на яе абавязкамі. Так і рэпетавалі. Прэм’ера спектакля прайшла выдатна, публіку абаяла колкая ў сваёй ролі елка і інтрыгавала падрапанае чало героя-палюбоўніка. «Паболей бы такіх пастаноў», ― напісала ў рэцэнзіі заўзятая тэатралка В. Харужая.
Курукіца
Як завецца курукіца, я памятаю. Курыкраціца, ага. Зараз апавяданне вам распавяду. Пра гэтую жывёлу.
Каламутная птушка ўзвяла на Дзеда цяжкі позірк.
— Дзед?
Дзедавы плечы ўздрыгануліся ад гукаў яе змрочнага голасу.
— Што? — Незаўважна для іх уладальніка дзедавы пальцы імкнуліся парваць вышываную насоўку — падарунак Бабы.
— Яйка. — Курыныя вочы, круглыя, бязлітасныя, жоўтыя, свідравалі дзедаву падсвядомасць. — (З польскім акцэнтам.) Дзе тое яйка, што знесла я сёння?
— Яйка?
На апошнім складзе голас у Дзеда сеў. З цьмянай надзеяй ён паглядзеў у куток хаты, дзе са столі маркотна звісала вязка бройлерных мухаў на карычневым павуцінні.
— Яйка! — цвёрда вымавіла кура. Металёвыя гукі білі Дзеда па галаве.
— Яно э-э-э-э…
— Разбілася?! — страшна крыкнула Раба. На барвовым чубе ўспухлі вены. — Яно разбілася, ты хочаш сказаць?! Ты яго біў?!
Дзед ускінуў рукі і закрыў імі вушы, яшчэ больш уціскаючыся ў спінку крэсла.
— Біў.
Патухлыя вочы Дзеда былі ціха заплюшчаны.
— І Баба біла?!!