Хай пракляты дзень той будзе, калі я на свет з'явіўся!
Цар сказаў: «Не маю сына — будзе сынам ён маім».
Стаў я жыць у іх палацы. Мудрацы мяне вучылі,
Дзе быць добрым і ласкавым, дзе выказваць царскі гнеў,
Каб, дарослым стаўшы, быў я ўладаром у поўнай сіле.
Так і рос я, смелы й горды, тварам — сонца, станам — леў.
Сведкай будзь, Асмат, я праўду ані словам не парушыў:
Быў я хлопчыкам прыгожым, пунсавеў, як ружа, твар:
Забаўляючыся, тыграў я душыў, як дробных птушак,
Любаваўся кожны мною, задаволены быў цар.
Ты, Асмат, пацвердзіць можаш, як марнею я з адчаю;
Быў яснейшы я за сонца, як за ноч яснейшы дзень.
Мне, зайздросцячы, казалі: «Зграбны, як таполя раю».
Ад таго, кім быў раней я, зараз бачыш толькі цень.
Пяць гадоў было мне. Раптам зацяжарала царыца.
Неўзабаве ж нарадзіла і наследніцу цару...»
І самлеў. Яго ў прытомнасць прывялі вадой з крыніцы.
Ён дадаў: «Я ўбачыў змалку ў ёй бліскучую зару.
За пісьмом ляцелі пісьмы: нарадзілася царэўна!
За ганцом ганец імчаўся вестку гэту расказаць.
Сонца з месяцам ад шчасця асвятлялі дол нядрэмна.
Ахапіла ўрачыстасць двор і войска, люд і знаць.
Хараство яе ўславіць не знайду я слоў прыгожых.
Парсадан у гонар свята пышны баль апавясціў.
Папрыходзілі з дарамі і цары і іх вяльможы.
Цар жа ўласнымі дарамі шчодра ўсіх узбагаціў.
Мы выхоўваліся разам з той дзяўчынкай-чараўніцай.
Трэцяй часткай бляску сонца ўжо тады яна была.
Абаіх, як роўных родных, нас любілі цар з царыцай.
Назаву цяпер я тую, з-за якой згарэў датла».
І, сказаўшы гэта, віцязь паў, самлелы, долу ніцма;
Аўтандзіл заплакаў следам,— жаль у сэрцы забуяў.
Тут Асмат яму на грудзі ўзліла вады з крыніцы.
Апрытомнеўшы, сказаў ён: «Блізка, мабыць, смерць мая!
Дараджан-Нестан дзяўчынка называцца хутка стала,
Сем гадоў было, а розум віўся казачным руном,
Месяц ясны ёй зайздросціў, сонца нават раўнавала.
Не стрымаць разлукі сэрцу, хоць алмазам будзь яно!
Стала дзева ўжо дарослай, я ж хадзіў на подзвіг ратны,
Цар заўважыў, што царэўна ўжо царыцай можа быць,
І вярнуў мяне да бацькі. Я ж да гульняў вельмі здатны,
Мог хадзіць на паляванне, як ката, ільва забіць.
Безааравую вежу па загаду Парсадана
Для красуні збудавалі ў квітнеючым садку,
Дзе журчалі несціхана каляровыя фантаны,
Дзе пад шатамі царэўна спачывала ў халадку.
У курыльніцах курыўся мірт пахучы. Птахі пелі.
То сядзела ў вежы дзева, то гуляць ішла ў сад.
А Давар — сястра царова, што ў Каджэці аўдавела,
Мудрай мудрасці вучыла, берагла ад чорных звад.
Аксаміт залататканы пры ўваходзе быў заслонай,
Каб ніхто яе не ўбачыў з-за расквечаных тых шат.
Харашэла дзева станам, нібы пальма Габаона,
Ёй прыслужвалі старанна дзве служанкі і Асмат.
Мне пятнаццаць год мінула, цар лічыў мяне за сына,
Быў я з ім удзень і ўночы, ён дамоў не адпускаў.
Кіпарыс садоў Эдэмскіх — уладаў я сілай львінай,
І дакладна цэліў з лука, і адменна ў мяч гуляў.
Я збіваў стралою птаха ці драпежніка ляснога,
А на плошчы ўсіх прысутных я здзіўляў гульнёю ў мяч,
За бяседаю застольнай марнаваў я часу многа,—
А цяпер крышталь рубінаў замяніў мне жаль і плач.
Нечаканае раптоўна ўсё закрыла чорнай хмарай:
Бацька мой памёр. Забавы загадаў нам цар спыніць.
Быў бязмежна рады вораг, што баяўся спасалара,
Войска ж вернае ў жалобе стала слёз патокі ліць.
Цэлы год не мог пакінуць я жалобнага адзення,
Гараваў я дні і ночы, розум мой у цемры гас.
Атрымаў ад Парсадана раптам я паведамленне:
«Тарыэль, пакінь самоту, скончан твой жалобны час!
Як і ты, мы ў смутку цяжкім, што загінуў з намі роўны».
Абяцаў ён мне сто скарбніц, загадаў жалобу зняць.
«Сын,— сказаў,— заняць павінен месца бацькава на троне,
Амірбара сан таксама я загадваю прыняць!»
Сэрца жальбаю смылела, апякалі ўспаміны.
Я скарыўся волі царскай — дзень над цемрай развіднеў.
Быў наладжан баль вялікі з гэтай радаснай прычыны,
Абдымалі, цалавалі цар з царыцаю мяне;
Пасадзілі каля трона, шанавалі пры народзе,
Тут жа мне прапанавалі месца бацькава заняць.
Не згаджаўся я спачатку — боль за бацьку не праходзіў,
Ды прымушан быў згадзіцца амірбарам верным стаць.
Год нямала прамінула, шмат пра што даўно забыта.
Вось табе мая аповесць, хоць і цяжка гаварыць!
Свет хлуслівы зло заўсёды творыць скрыта і адкрыта,—
Іскрай ён апёк калісьці, а й цяпер душа гарыць».
ТАРЫЭЛЬ РАСКАЗВАЕ, ЯК ЁН УПЕРШЫНЮ ПАКАХАЎ
Сказ далей працягваў віцязь, перамогшы сэрца мукі:
«Неяк едзем з палявання, раптам мне гаворыць цар:
«Пойдзем, віцязь, да царэўны разагнаць яе дакуку».
І цяпер, як толькі ўспомню,— ахіне смяротны жар.
Сад з чароўнай прахалодай бачыў я перад сабою,
Мілагучны хор птушыны гучна славіў наш прыход,
Вока вабілі басейны з чыстай пахкаю вадою,
Аксамітам у пакоі быў. заслонены ўваход.
Цар сказаў аддаць царэўне настраляную дзічыну,