Апаліў чароўны позірк бліскавіцаю мяне.
З тых часін плачу я моўчкі смутку горкую даніну.
Бо хіба кап'ё з алмазу сэрца з каменю пратне?!
Прыгадаўшы, што царэўну цар хавае, нібы скнара,
Затрымаўся я наводдаль, цар жа полаг адхінуў
І сказаў рабыні строга ўзяць здабычу ў амірбара.
Я знямеў, нібы знянацку ў бездань раптам зазірнуў.
Тут Асмат насустрач выйшла. За заслонай расхінутай
Я на міг пабачыў тую, позірк чый працяў кап'ём.
Узяла Асмат дзічыну, я ж стаяў, здзіўленнем скуты.
Гора мне! З часіны гэтай сэрца ў полымі маё!
Дзе ж яна, што воч мігценнем блікі сонца засланяла?»
І, падкошаны ўспамінам, віцязь галаву схіліў.
Аўтандзіл з Асмат рыдалі — абуджала рэха далі:
«О пакуты, як аслабіць сілу дужых рук змаглі?»
Тут Асмат вадой крынічнай твар змярцвелы асвяжыла:
Ачуняў ён, хоць тугою сэрца сціснута было.
І, з зямлёй змяшаўшы слёзы, ён прамовіў цераз сілу:
«Мне згадаць яе — пакута, для якой замала слоў.
Той, хто верыць безразважна ў свет жыцця, ў яго праявы,
Паспытае неаднойчы горыч здрадніцтва спярша;
Хто ж ідзе на бой са здрадай, той адчуе слодыч славы.
Дык паслухай, покуль цела не пакінула душа.
Я аддаў Асмат дзічыну, а ў самога змерклі вочы,
І, самлеўшы нечакана, ніцма я ўпаў на дол;
Апрытомнеў: чую лямант, галашэнне, плач дзявочы,
Між натоўпу сам, як човен, што абкружаны вадой.
Я ляжаў у пышным ложку пасярод вялікай залы.
Цар з царыцаю няўцешна галасілі нада мной,
З гора дзерлі свае шчокі; мукраў склікалі. Сказалі
Тыя хорам: «Д'ябал, мусіць» заўладаў яго душой!»
Толькі я расплюшчыў вочы, цар абняў мяне, як бацька,
І сказаў: «Сынок, жывы ты? Слова мне скажы адно».
Я ж дрыжаў, як апантаны, моўны дар згубіў знянацку,
Адказаць не змог нічога, бо прытомнасць страціў зноў.
Абступілі тут мой ложак магі-мукры і мулімы
І радкі свяшчэннай кнігі ўсё гамзалі ў вушы мне,
Каб нячыстага адолець заклінаннямі пустымі;
Я тры дні без перапынку лютым жарам палымнеў.
Зрэшты лекары сказалі: «Тут не маюць сілы лекі,
Бо ў яго баліць не цела, а душа агнём гарыць».
Як вар'ят, кідаўся з ложка я ў трызненні дзікім нейкім
Слёзы, што ліла царыца, мору не змясціць.
Так тры дні ў гарачцы гэтай я прабыў зусім змярцвелы
І, нарэшце ачуняўшы, авалодаў сам сабой.
Я падумаў: «Божа мілы, калі я застаўся цэлы,
Памажы цяпер акрэпнуць мне параненай душой!»
Я сказаў уголас: «Божа, дай мне сілы стаць на ногі
І пазбаў пакут сардэчных, каб пакінуць мог палац.
Сам сябе магу я выдаць, калі зваліць зноў знямога».
І пачуў мяне ўсявышні — сталі сілы прыбываць.
Сеў на ложак я... І слугі ўраз цару аб тым сказалі;
Бачу — подбегам царыца да мяне хутчэй спяшыць,
А за ёю цар без шапкі сам з'явіўся ў пышнай зале,
Услаўляў ён літасць бога на ўвесь голас, ад душы.
Пасядалі каля ложка, з рук сваіх пітво давалі.
Я сказаў цару: «Ўладар мой, стаў здаровы я зусім.
Я б хацеў праехаць верхам, беражком у стэпаў далеч».
Падвялі нам добрых коней і паехалі мы з ім.
Мы праехалі праз поле, каля рэчкі, па ўзбярэжжы.
Цар мяне дамоў праводзіў, сам жа прэч каня пагнаў.
Дома горш мне стала — сэрца зноў заныла ранай свежай.
Я сказаў: «Ратунак можа даць мне толькі смерць адна».
Твар крыштальны стаў шафранным, бо абмыты быў слязою,
Дзесяць тысяч вострых коп'яў сэрца мне пратнулі зноў.
Вартавы прыйшоў, паклікаў ён дварэцкага з пакоя;
Я падумаў: «Той ці гэты, хто з іх прыйдзе з навіной?»
Ад Асмат слуга з'явіўся. Я ў палац яго паклікаў.
Увайшоў і даў мне ў рукі ён любоўнае пісьмо.
Прачытаў яго — здзівіўся, сум на сэрцы быў вялікі:
«Як дзяўчыне гэтай сэрца я спаліць знянацку мог?»
Дзівам дзіўным мне здалося гэта смелае прызнанне.
Прамаўчаць жа — непачцівым быў бы гэткі ўчынак мой.
Ды ці мог губіць надзею я ў тым сэрцы на каханне?
І ў адказ паслаў адразу я прыязнае пісьмо.
Дні міналі. Разгараўся пачуцця агонь спякотны,
Не выходзіў я да войска, пазбягаў зусім людзей;
Не з'яўляўся да цара я, скуты хворасцю маркотнай,—
Так, знясілены, даніну я плаціў жыццю штодзень.
Лекары мне ўсе абрыдлі. І ніхто не мог дазнацца,
Што каханнем — не хваробай я захоплены ў палон.
Кроў пусціць мне цар параіў. З ім не мог я не згаджацца,—
Мне сапраўдную прычыну так хаваць лягчэй было.
Кроў пусцілі. Ў спачывальні я ляжаў, журбой скаваны.
Раптам зноў ганец з'явіўся. Загадаў яго прыняць.
Ад Асмат ён быў. Здзівіўся я з тае, кім быў пасланы
Той слуга. «Навошта,— думаў,— ёй такая мітусня?»
Ён аддаў пісьмо мне ў рукі. Прачытаў яго: дзяўчына
Неадкладна запрашала на спатканне ў ім мяне.
Адказаў я: «Да спаткання я гатовы штохвілінна.
Загадай — і я з'яўлюся, толькі змрок гусцець пачне».
Сэрцу ж я сказаў: «Выходзіць гэта ўсё не вельмі складна.
Мне, цару і амірбару, чэсць за ўсё вышэй мая.
Сто разоў мой грэх правераць і, закону падуладны,
За знявагу царскай чэсці ў выгнанні буду я».
Ад цара слуга з'явіўся пра здароўе запытацца.