1994
БЫВАЙ!
Міколу Арахоўскаму
Вось, вычарпаліся й пакуты.»
Караны быў Ты? Ці - абраны,
Каб у двубоі з лёсам лютым
Так і не быў Ты зваяваны?!
Ты ведаў: Ты - зусім не цела,
І моцай фарбы, моцай слова.
Адпрэчваў бруд, хлусню, спусцеласць,
Трываліў годнасці аснову.
Душа не ведала спачыну.
Дай, Бог, ёй долі ў дальшым руху.
Ты нам не толькі жаль пакінуў:
Свяціцьме веліч Твайго духу.
* * *
У вянок Ганне
Для кожнага тут
знайшлося ў мяне слова добрае
і на сустрэчу, і на развітанне.
Перазовы ж з табой
пажыццёвай журбой
абсякло
тваё неадгуканне.
Скрыжоўваю рукі, як табе скрыжавалі былі —
на сэрцы, на чашы,
каб душы нашы
адна ў адну паўзірацца маглі,
на мове агню цяпер ужо
бясконцую
гамонку вялі...
БАЦЬКА
Тата родны... Не трэба!
Як гаротна сашчэплены пальцы,
Як бяссільна упалі
На мулкія дошкі стала...
Мне б падбегчы к табе
I вачыма вачэй дапытацца,
Што за скруха пакутная
На цярплівыя плечы лягла
Мне б падбегчы к табе
I абвіць тваю шыю рукамі,
Прытуліць да грудзей
Галаву клапатліва тваю.
За секундай секунда,
Нібы цяжкія камень за каменем,
За секундай секунда,
А я нерухома стаю.
Мне б прыпасці к табе, —
Ды няма ў нас такой завядзёнкі..
Ты й мяне прывучыў
Быць скупою ў пачуццях услых.
Асцярожна выношу з пакоя
Любві сваёй дзёрзкасць,
Каб нічым не абразіць
Дум падгледжаных горкіх тваіх.
1964
ДВА ДРЭВЫ
Прыпыніцеся, дні, пачакайце!
Лёт шалёны...
...Пасадзі пад акном маім, бацька,
Рабіну і клёна.
Я не ведаю дрэва, якое
Красамоўней рабіны
Мне сцвярджала б заўсёднай парою,
Што нягоды любыя
Можна мужнай душой адолець
(Так, як маці)
I з падсечаным нават голлем Цвету не страціць.
Я не ведаю дрэва, каб гэтак,
Як клён, гаварыла
Пра ранімасць бацькоўск*ага свету,
Пяшчоту і сілу...
Пасадзі пад акном маім, бацька,
Рабіну і клёна.
Век над лёсам дачкі калыхацца
Санцалюбным іх кронам.
1975
ПЕСНЯ Ў ЦЯРНОЎНІКУ
Алесю Разанаву
Лісцё між калюкоў
Буй-цвету наварожыць,
I сцішнавата ў гэтай варажбе...
Давермася сабе:
Што ўмеем мы, што можам?
Давермася найлепшаму ў сабе.
Усё, што варта нас,
Дарогу заступае,
Бо шлях адзін: не ўскрай, а толькі праз.
I вастрыё стралы
Дакладна гэта знае,
I руху птах наўзрыд спявае ў нас...
Хай з думак ападзе
Цярновае калючча.
За ўсё, што ёсць — і ў тле, і ў харашбе,
За выпадковы дар
Прылетаваць да кручы
Раскрыймася найлепшым у сабе.
1988
Не ў Рым вядуць дарогі...
ВІЗІТОЎКА
Спытаюцца: «Адкуль ты?
Скуль ты родам?»
I адкажу:
— З палескай той раўніны,
Якая з даледавіковых часаў
Пароднена і з доляй, і з нядоляй.
О, нездарма яна, мая старонка,
I Белым возерам глядзіць,
Як вечнасць,
I Чорным возерам глядзіць,
Як памяць...
Бярозаўшчына!
Жылкаю блакітнай
Пульсуе Ясельда ў цябе на скроні.
Вясёлыя гаі твае бярозавыя
Нітуюцца з барамі ды з дубровамі,
Каб з травамі, імхамі, чаратамі
Няўзнак на ўвесь зеленасвет Еўропы важыць.
А ці ж не так і чалавечы лёс твой
Панітаваны з лёсам чалавецтва,
Мая Бярозаўшчына?!
Колькі тысяч
Дзяцей сваіх ахвяравала ты
I землям іншым, і народам іншым!..
I апыналіся бярозаўцы твае,
Чарнявыя ды русыя,
Натоўпам безаблічных бежанцаў ці эмігрантаў...
Выдатна патраплялі змазалелыя іх рукі
Выпешчваць каву на плантацыях Бразіліі,
Вылузваць вугаль з нетраў Чылі,
Выдойваць буйваліц у пампах Аргенціны,
Вылоўваць жэмчуг у прадоннях Палінезіі...
Але з гадамі выяўлялася, што з дна
Нядольнага туляння здабываўся імі
Адным-адзіны скарб:
Туга няшчадная
Па крыку кнігаўкі
Над лотацева-залатым разводдзем,
Па аксамітных азярынах лёну сіняга,
Па далікатным
Бэзава-ружовым цвеце бульбы,
Па васілёчку ў жыце ды буслянцы на страсе..
Не адбалець такому болю.
Шукалі хлеба на чужыне,
Чужынцамі ж падцятая, падмятая
Зямля радзінная была
Для самых лепшых,
Для адданейшых сыноў, дачок сваіх
Злавеснейшым
Канцэнтрацыйным лагерам «Бяроза»:
Як люта катавалі там, як праглі ўсмерціць
Самую думку, мару згаладалых
Пра іх найсаладзейшы хлеб —
Хлеб долі-волі
На прадзедамі тканым,
Адбеленым ад глуму чорнага абрусе
Матчынай мовы...
Век не прыцьмець у памяці людской
Ні Мальчы прамінулага стагоддзя,
Засечанай да смерці бізунамі
За бунт супроць улад;
Ні расстраляным карнікамі Осаўцам
За тое, што найпершымі ў раёне
Калгасам выйшлі сустракаць вясну;
Ні Здзітаву, вядомаму яшчэ
Ў часы Іпацьеўскага летапісу, сёння ж
Бяссмертна ўслаўленаму Здзітаўскаю абаронай;
Ні юнаму Белаазёрску,
Што рукатворным сонейкам расцвіў,
Каб не вярнуўся болей змрок былога.
Бярозаўшчына
Ўмелі пастаяць
За гонар свой, за песеннае заўтра твае дзеці —
Твае Альшэўскія ды Кутнікі, Труцькі,
Вячоркі, Руцічы, Хвядчэні
Барушкі, Коласы ды Салаўі,
Іх мноства, нескароных,
Хоць былі
I ямішчы пры кляштары ў Бярозе,
I ўрочышча Смалярка, і траншэі
Утульналесай Броннае Гары,
Дзе тысячамі гінулі бязвінна
Славяне й неславяне,
Дзе па-зверску
«Звышчалавекі» нішчылі людзей.
Яшчэ й цяпер
Зялёную травінку з тых мясцін
Прыкусіш задуменна — й толькі потым,
I толькі потым сцяміш, скуль ён, гэты
Саленаваты прысмак на губах...
О ты, бяссмертны кругабег Жыцця!
Ды шчасна ўсведамляць, што на Зямлі,
Усюды, ўсюды, пад любым сузор'ем
А некалі ж ды выспее пара,
Калі любое селішча людское,
Як наша вёска Горыч,
Збудзе горыч
І назавецца Светачам нарэшце!
Гляджу на жытнія разлогі кута роднага
І думаю:
Хай ясніцца Твой дзень,
Хай непарушна мірным будзе неба
Над шчырай працай і над адпачынкам
Дзяцей Тваіх неваявітых, працавітых,
Хай зоркамі дастатку й хараства
Дамы іх свецяцца,
Як свецяцца іх душы!
Ім ёсць чым ганарыцца,
Ёсць чым жыць, I што апець,
I што яшчэ стварыць!