Калі колы машыны размотвалі вёрсты
Перш валынскіх,
пасля прыкарпацкіх шляхоў,
Я істотаю ўсёй адчувала абвострана
Пераплеценасць лёсаў — яе і майго.
У Бяроза-Картузскім канцлагеры вязнем
Траціў жыцце — за нас — Аляксандр Гаўрылюк.
У Айчынную брат мой вясёлы — за нас жа —
Лёг заўчасна ў Падольскую дзесьці зямлю.
І мой дом на Палессі,
і белая хата
Украінскай сястры — пад прыцэлам ракет...
Кожны дзень наш пад дзікай пагрозаю атамнай,
Кожны дзень — бітва Розуму
за белы свет.
І за свет нашых душ.
Не складала ніколі
Зброю зло, і ніколі само не складзе.
Па сягоння, дзе з боем, а дзе і спакойненька,
Ходзяць здрада,
насілле, падман між людзей.
Прыгажосць, справядлівасць пад вечнай атакай
Замаскованай подласці і ілжы.
І калі ты не хоч пасабляць і падтакваць ім,
Гнюсным сілам нялюдскім, —
не стой на мяжы!
Толькі там падымаць галаву зло не смее,
Дзе не зводзіць вачэй з яго
Чалавек.
... Студзень. Ноч.
Цішыня, быццам шкло...
Я ж, няўмелая,
У дваццаты вяду васемнаццаты век.
Есць усякія жыцці.
Адны вымяраюць
Круглым чэкам, кар'ераю сутнасць сваю.
А другія, няпраўдай аднойчы параненыя,
«Абы ціха...» — галоўным дэвіз прызнаюць.
Есць жа гэткія жыцці, што рэкам падобны,
Тым, што маюць пачатак, не маюць канца,
Што гадамі, стагоддзямі пояць, бяздонныя,
Прастака й мудраца.
Есць жа гэткія жыцці, што зоркам падобны,
Тым, што доўга па смерці праменяць святло.
Пра гуцульскага сына Алексу, пра Доўбуша
Мой бясхітрасны сказ,
што было — не было, —
Як Карпаты паведалі мне...
...Мы абяцаем, што адальюцца ваўкам авечкіны слёзы, ні адзін крык сіроцкі. ні адзін пісяг сіні ад нагайкі багацея не застанецца неадпомшчаны. Дзеля таго мы, апрышкі Зялёнай Верхавіны, жывём і дзеля таго ўзялі ў рукі барткі[5]. Амінь.
Алекса Доўбуш з пабрацімамі.
З ,,Маніфеста Доўбуша". Львоўскія архівы
рукапіскых матэрыялаў
...Алекса быў рослы, плячысты, цёмна-валосы, рухавы, з усмешлівым тварам, зыркімі вачыма, звонкім голасам...
З запісанага ў 1850 г. расказу Шымана.
120-гадовага жыхара сяла Выжне Жаб'е
Забыты плайчык[6] нёс з гарба на горб,
Го ўзбоччам лысым, то стаёным лесам,
То паўз акенцы «чортавых» азёр —
На Чарнагору нёс свайго Алексу.
Але цяпер, калі кулак сціскаў
Цяжкой сякеркі абушок сталёвы, —
На першабытнае бязладдзе скал
У лесуновай схованцы яловай,
На перапады між вяршынь крутых
У гонкастволлі грабаў і бучыны[7],
На неба, на арла, што ў ім застыў,
Глядзеў хлапец другімі ўжо вачыма.
Як у расінцы цэлы свет відзён,
Так і ва ўласнай крыўдзе раптам бачыш
Пакуту ўсіх людзей, і морак дзён,
І падсвядомасць прагі жыць іначай.
І хопіць іскру выкрасаць адну,
Каб узарваўся высушаны порах.
...Пра сестрыну заўчасную труну
Разнеслі вестку ўзрушаныя горы.
Узяў на вока панскі аканом,
Нібы вярбінку, ціхую дзяўчыну:
Усё дазволена, усё дано —
Ці першыя чыніць такія чыны?!
Не перанесла гвалту над сабой
Шаснаццацігадовая Паранька:
Знайшлі ў крыніцы за сялом на ранку...
Не зашумець вярбіначцы вярбой...
... Алекса бег.
Так малады алень
Шукае рады ад пагоні воўчай.
Так, вырваўшыся з-пад скалы, струмень
З шалёнай сілаіі шлях свой новы точыць.
Ці змог бы хто, зірнуўшы на выток,
Прадугадаць усё, што ён натворыць?
Адно спрадвеку ведама: паток,
Народжаны гарою, крышыць горы.
Сягоння галавою налажыў
Ад гострай барткі аканом паганы.
Цяпер ужо іначай мусіш жыць, —
Цяпер апрышкам быць наканавана...
Ну што ж!
На сцежцы той — не першы след.
Алекса Доўбуш да ўсяго гатовы:
Спаць на каменні,
з торбы есці хлеб,
А запіваць сцюдзёнаю вадою.