Прыгожыя, хоць ты ваду з іх пі,
Убраныя абое па-гуцульску,
У ззянні веснавосці не скупым
Марычка і Алекса йшлі на Вузкі,
На захаваны ў пушчы хутарок:
Там, у сям'і старога пабраціма
Аж да наступнай замятухі зімняй
Марычцы віць цяпер клубкі трывог.
Ішлі.
Па лесе, па крутых я'рах
Сям-там пракідваліся латкі снегу.
Але на дрэвах моцная кара
Ледзь стрымлівала буйства сакабегу.
Але чым ніжай, тым усё часцей,
Тым пераможней сонца прарастала,
Бы сімвалам абуджаных надзей,
Травой, жаўронкам, вадаграем талым.
Алексу ж ціха поўніла тугой,
Што ні цяпер, ні заўтра — аніколі,
Нідзе не могуць прычакаць яго
Зямныя радасці звычайнай долі
Вяскоўца, мужа і гаспадара, —
О як бы ён пайшоў цяпер з сявенькай!..
Ды мусіш лета восьмае падрад
Барозны класці па крыві і енках...
А тут яшчэ нібы дарогу хто
Пераступіў — няўдача за няўдачай:
То прыйдуць у пусты фальварак, то
Яшчэ ў засаду трапяць у прыдачу.
Ранейшыя сябры — хто на калах
Паў ў Станіславе, а хто — ў сутычках.
А новым хлопцам толькі каб была
Ліхая слава лёсаў непрывычных,
Каб ні адну карчму не абмінуць,
Ля маладзіц пыхліва пафагоніць.
Таму і атаману ўсё ў віну:
І страты, і пралікі, і пагоні...
Выходзіць, марна пёрся на ражон,
Сабе і людзям веку прыкарочваў...
Канчаць...
Пайсці ў Малдавію...
Няўжо
Не знойдзецца спакойнага куточка?
Няволя, баршчына... Пачварны цмок...
Яго са свету звесці не апрышкам...
Сысці ў Малдавію, прыдбаць дамок...
Як будзе рада бедная Марычка!..
Але не так, не ціха адысці!
Яшчэ ўтварыць такое нешта трэба,
Каб жах не перастаў паноў трасці
Пасля й таго, як скліча яго неба!
Абмысліць толькі добра ўсё спярша.
... Не ведаў Доўбуш, што на Стогу дзікім,
Гары, куды ён думкай паспяшаў,
Пабітыя ляжалі пабрацімы...
...Ноч была цёмная, і грамада баялася Ісці за ім. Толькі на другі дзень (24 жніўня) арандатар, сабраўшы грама-ду, прайшоў па следу і знайшоў яго ледзь жывога ў кустах. Ніякай зброі пры ім не знайшлі, ніякіх упрыгожванняў, на ім была толькі парахаўніца з клямраю, фляга пазалочаная, талісман, два медальёны і бутэлечка, у якой былі міро і святыя дары, кавалак срэбра, дзве срэбныя іголкі, крыж рускі раэны, 9 зе-ран пшаніцы ў вузельчыку, пёры ўсяля-кіх птушак. Усё гэта было ў скураным капшуку...
З пісьма губернатара М. Ябланава Яна Каляндоўскага ад 7 верасня 1745 г.
— Як пан бог дасць, — нядбала адказаў
Сцяпан Дзвінчук на бацькаву вымову,
Што сын пайшоў па гастрыі ляза.
«Як пан бог дасць...» Але якія словы
Умясцілі б Дзвінчука звярыны страх
Прад немінучай,
адчуваў ён, помстай,
Які з вясны прыліп, нібы кароста,
Калі правёў ён карнікаў атрад
На канусовы непрыступны Стог,
Мясціну збору Доўбушавых мсціўцаў.
Ды атаман жывы... Не дзіва, што
За змову Мачарнак ўжо паплаціўся...
Даўно не голены, як следзь, худы,
Панурым воўкам, чорны і вусаты,
Сядзеў Дзвінчук на ганку сваёй хаты,
Глытаў нервова тытунёвы дым
І ў роспачы патлівай разумеў,
Што гэтак не магло цягнуцца доўга,
Што нехта, ён ці, менш надзеі, Доўбуш,
Павінен згінуць, — мір між імі — смерць.
Пры жонцы то было шчэ паўбяды:
Не мог жа Доубуш рабаваць каханку!
Але шчэ летась павялі сляды
Той гадаўкі — у горы.
Галадранкі
Не шкода — шкода гонару свайго:
Смяюцца людзі, што не ўгледзеў бабы!
... Зусім змяркалася. Сяло кругом
Пад жнівеньскія шаты рэдкіх грабаў
І соснаў
з каміноў вяло дымы...
Раптоўна каля брамы злобным енкам
Заеліся сабакі
У той жа міг,
Як ветрам, здзьмула Дзвінчука ў сенкі.
А ў вокны, пераляканыя ўжо,
Заглядвалі апрышкі, і Дзвінчыха
Бажылася, што сын Сцяпан — ой, ліха! —
Яшчэ чамусьці з поля не прыйшоў.
А ў хату адмаўлялася пусціць...
І голас, што, здалося, з дрэў змёў лісце:
— Шчэ не страчалася ў маім жыцці
Такіх дзвярэй, каб мне не паддаліся!