— Я гэта таксама ведаю, бо змушаная хадзіць па сцежках маладосці. Але гэта калі ідзеш без клопату.
— Дзе прыдбаць такі клопат, ад якога чэзне нуда?
— Клопат прыдбаць лёгка. Спачатку трэба ўзяць сабаку, потым знайсці жанчыну, а па вясне пасадзіць бульбу і купіць парася. Але найперш вам след павесіць фіранкі на вокнах. Хто ні ідзе па ходніку, зазірае ў хату. Гэта як жыць на шашы.
— Мне звыкла жыць у дарозе.
— Я вам пашыю фіранкі.
— Дзякуй. Сёння чырвонае сонца, і падвячоркам мароз асядзе на вокнах. Вось і будзе мне заслона ад чужога вока.
— Маразы ў нас доўга не трымаюцца.
— А што на свеце доўга трымаецца?
— Вашая праўда. Але якраз таму і патрэбныя фіранкі. Яны, як запруда на рэчцы, затрымліваюць струменьчык часу, і тады яго збіраецца даволі, каб нарадзіць дзяцей і дачакацца ўнукаў.
Як быццам іх шпурлянулі, пападалі на сцежку вераб’і.
Ён стаяў на ганку, і ганку было прыемна, што на яго абапіраецца гаспадар.
— Пастой ля дзвярэй, — схітраваў ганак. — Дзверы любяць быць зачыненымі.
— Мы любім, каб нас зачынялі. А гэта зусім іншае.
З розных куткоў зімы вярталіся на ноч людзі і машыны. Ён глядзеў на людзей і машыны, слухаў галашэнне варон, якія чорным кропам засмецілі барву неба, і казаў ці то ганку, ці то дзвярам:
— Добра бярэцца на мароз. Не адзін верабей акалее да ранку, калі не ўваб’ецца ў застрэшша.
— Халера іх не возьме. Такая шкодная птушка, дзе крок зробіць, там і нагадзіць, — сварліва заўважыў ганак.
— Не ўсё адно, хто па табе топчацца, чалавек ці птушка? А дзверы — толькі для чалавека.
— Ды хопіць вам сварыцца, разумнікі, — памяркоўна сказаў чалавек, аббіў боты ад снегу і ўвайшоў у хату.
У сенях зняў ватоўку, скінуў на цвік шапку і пасунуў твар да люстэрка.
— Здымі бараду, — параіла люстэрка. — Жанчыны любяць маладых.
— Жанчыны любяць тых, хто іх любіць, — запярэчыў ён і нахіліўся распаліць пліту.
— Ну, як табе сёння на бацькаўшчыне? — адно ўсчаўшыся, запытаўся агонь.
Ён нічога не адказаў і прычыніў засланку.
Як толькі ў вакне суседкі гасла святло, ён падсоўваў да ложка табурэтку, ставіў на яе попельніцу, кубак з моцнай гарбатай і залазіў пад коўдру.
Ён муляў бакі, паліў цыгарэты, зрэдку глытаў гарбату і думаў усё пра адно. Ён вярнуўся на бацькаўшчыну жыць ці паміраць? Калі жыць, дык трэба павесіць фіранкі на вокнах і шукаць нейкую сталую працу.
Аднак жыць не вельмі хацелася. Ён ужо раней перабраў усё, што ў жыцця было загатавана для чалавека, а паўтарацца, пэўна ж, не мела сэнсу.
Жыць не вельмі хацелася, паміраць таксама. Як ні круці, выходзіла зноў праставаць у дарогу. Там хутчэй стаптаць рэшткі гадоў.
Але, перш чым звягнуць брамкай, трэба было ўспомніць, чаму ён вярнуўся дахаты.
Можа, ён проста стаміўся шукаць прытулак на ноч?
Дарога — гэта пошук прытулку на ноч. Вось і ўся яе немудрагелістая праўда. І нічога іншага ў дарогі няма. Як толькі знайшоў прытулак, дзень прамінуў. А назаўтра будзе ранейшы клопат. І гэтак да скону, які аднойчы выхапіць цябе з плыні часу і тым самым назаўжды прыбярэ ўсе твае турботы.
Ён раз-пораз перагортваў ацалелыя старонкі ўспамінаў, пакуль не зразумеў, што ўсё гэта дарма. Бо мінулае і будучае ходзяць рознымі сцежкамі. Таму няма сэнсу ні азірацца за спіну, ні пільнаваць далягляд. Без дай прычыны вярнуўся і гэтаксама пойдзе адсюль. Нішто нідзе не трымае чалавека, калі ўвесь ягоны набытак — адзінота.
У сінім прадонні неба самотна кружляў вазок, а на выстылай зямлі некуды беглі хуткія сані. Ад чырвонага сонца і белага снегу жыццё здавалася прыгожым і завершаным, як велікоднае яйка. Ён ішоў з крамы і нёс у торбе віно, а ў кішэнях цыгарэты. Насустрач трапляліся местачкоўцы, але яны яго не цікавілі. У адрозненне ад дрэваў, снегу, гурта сініц на бэзавым кустоўі, людзі былі выпадковымі ў гэтай чырвона-белай стыні...
Абмінаючы могілкі, ён пачуў, як за каменным мурам дзяўбуць грунт сталёвыя ламы.
— Зайдзі, — сказаў цень.
Жалезная брама была расчыненая, і ён збочыў з ходніка.
— Бог у помач.
— Дзякуй на добрым слове.
— Птушка птушку не хавае, звер — таксама. Адно чалавек баіцца сябе мёртвага і засыпае зямлёй, — сказаў ён, абы сказаць.
— Калі летам, дык яшчэ нічога, — заўважылі яму.
— Па вялікіх гарадах зямлю не трэба дзяўбсці, бо там нябожчыкаў у печах паляць.
— Замест дроў?!
Ад такой навіны ўсе кінулі грукатаць.
— У вялікіх гарадах столькі народу, што калі кожнаму нябожчыку аддаць па кавалку зямлі, дык не будзе дзе жыць, адно як на могілках, — растлумачыў ён.