— Скуль столькі людзей развялося? Можа, іх аднекуль прысылаюць, дзе няма месца хаваць? — загаварылі іншыя.
Але доўга гаманіць не выпадала.
— Неўзабаве нябожчыка прывязуць, — патлумачылі яму на развітанне.
На могілках зноў усчаўся грукат. Вароны адразу пападалі ў неба, а на гурбы снегу асыпалася дробнае вецце. І туды асыпалася, дзе пад зямлёй і снегам ляжалі яго бацька ды маці...
Цяпер у той бок нават сцежкі не было.
Апошнім часам людзі яго мала цікавілі, але жанчыны яшчэ вабілі, бо ў чэраве не скончылася хэнць. Таму аднойчы ён не вытрываў і пагрукаў у дзверы суседкі.
— Я не ведаю, чаго прыйшоў, — паспавядаўся ён.
— Суседзі ходзяць адзін да аднаго таму, што яны суседзі.
— Дзе вашыя дзеці? — запытаўся ён потым.
— Яны служаць анёламі.
— А гаспадар?
— Парукаўся з д’яблам.
— Я ніколі не бачыў яго на падворку.
— Нячысцікі не любяць прыходзіць туды, дзе бываюць анёлы.
Яна сядзела за швейнай машынкай, ён прыхаваўся ў засені фіранак і глядзеў, як яе рукі лашчаць ядваб.
Рукі рабілі сваю справу, а сэрца клапацілася аб нечым іншым, бо на вуснах трымцела ледзь прыкметная ўсмешка — і яму гэта падабалася. Але ўвесь час узірацца ў яе твар было няёмка, і ён агледзеўся па хаце.
— Адкуль у вас столькі цацак?
Цацкі былі на паліцах, ложку, падлозе... Не кожная крама мела столькі.
— Часам да мяне прылятаюць анёлы, — сказала яна, абсмактаўшы з вуснаў усмешку. — Два такія ружовенькія анёльчыкі. Яны яшчэ зусім дзеці і таму любяць бавіцца. Я ім не толькі цацкі купляю, але і адзенне шыю. Яны ж зусім голенькія.
Яна расхінула абедзве палавінкі шафы і стала перабіраць дзіцячыя сукенкі, спадніцы, кашулі, гарнітурчыкі...
Ён пахваліў яе ўмельства і сказаў:
— Ну, то я пайду, бо раптам яны прыляцяць. Яна паглядзела на яго з дакорам у вачах і, апусціўшы галаву, сцішана вымавіла:
— Куды вам спяшацца? Яны пачакаюць, пакуль я застануся адна.
— Лепей вы да мяне заходзьце, — пашкадаваў ён яе і ўжо на ганку патлумачыў:
— Нячысцікам няма чаго рабіць там, дзе бываюць анёлы.
Неўзабаве маразы аціхлі і пачалася адліга. У голыя вокны хаты зноў пацяклі аблокі, машыны і людзі. Ён як быццам вярнуўся на дарогу, і нейкі час яго гэта цешыла... Але вечарам, калі запаліў святло, яму сталася ніякавата, і ён засланіў акно ад дарогі пажухлымі газетамі.
— Нарэшце, — з’едліва заўважыла акно. — Не хата, а гасцінец нейкі.
— Ты не любіш гасцей?
— Сапраўдныя госці ў хаце здымаюць шапку...
— І выціраюць ногі, — дадаў за сцяной ганак.
— А потым дастаюць з кішэні пляшку і сядаюць за стол. Ці не так? — усміхнуўся ён і паабяцаў: — Тады будзем чакаць сапраўдных гасцей.
Прыбраў стол, падмёў падлогу, змяніў на чыстую бялізну ды пераслаў ложак. Затым расклаў у пліце агонь і сеў абіраць бульбу.
Не паспела бульба зварыцца, як дзверы гукнулі:
— Ідзі адчыняць.
Жанчына выцерла ногі аб дыванок і ў сенях ссунула хустку на шыю.
— Я прынесла вам фіранкі,— сказала яна.
— А ў мяне ёсць сёе-тое да бульбы...
— Спачатку трэба павесіць фіранкі, — падказала яна.
Фіранкі былі квятастымі, як сонечны поплаў. Ад падваконня адразу пацягнула водарам кветак, і ў падпеччы прачнуўся цвіркун.
— Ці не занадта рана пачалася вясна? — спытала яна потым. — Каб не пабілі яе замаразкі.
Ён пабраўся яе словамі, але змаўчаў у адказ.
Утульная ноч — адзінае багацце змардаванага жыццём чалавека.
Стынуць на холадзе дрэвы, патрэскваюць апошнія вугельчыкі ў печы, а жанчына яшчэ захінае цябе коўдрай і пытаецца:
— Ты бачыў мора?
— Я бачыў мора.
Агорнутыя цішынёй і жалем, яны маўчаць да наступнага пытання:
— Ты забіваў людзей?
— Я не ратаваў людзей.
Ёй карціць дазнацца пра ягоных жанчын, але яна стрымлівае сябе і адно сумна ўздыхае:
— Калісь я таксама была вабнай. Ён запальвае цыгарэту і кажа:
— Для дваіх даволі адной хаты.
Яна радасна палохаецца і зноў пытае пра мінулае і далёкую старану.
— Усюды адно і тое самае, — распавядае ён. —
І ў пустыні, і ў снягах. Ранкам узыходзіць сонца, ноччу мільгацяць зоры, днём людзі завіхаюцца, вечарам кладуцца адпачываць, і звер не лішне розніцца ад чалавека, а чалавек — ад прывіду. Аднойчы я зразумеў, што як той, так і гэты свет недзе страцілі свой сэнс, альбо яшчэ не набылі яго... І таму ніхто не мае іншай мэты, акрамя як агораць свой лапік жытва і потым назаўжды знікнуць у невараці.
— Удвох прамінаць жыццё хутчэй, а калі ёсць дзеці, дык яго нават не хапае, каб перарабіць усе справы, — кажа яна.
— Можа, яно і так, — пагаджаецца ён і высоўваецца з-пад коўдры, каб адхінуць фіранку ды зазірнуць у вочы халоднай беспрытульнасці.