Гэты край —
Твой дом і сабор...
Слушна. Дзе сабор — там і Бог. А сабор на Беларусі ўсюды, і таму ўся Беларусь, а не толькі ўкрыжаваныя камяніцы — Дом Божы.
Пэўна, тут які недаверак падхопіцца, каб мяне папікнуць: маўляў, як гэта шэрая, нішчымная Беларусь, краіна гнілых балотаў і ніцых хмызоў, дзе сонца калі і свеціць, дык не грэе, а ў туманах нават дарогі губляюць свае шляхі — дык вось, як гэтая выклятая зямля можа быць храмам для Валадара ўсіх Сонцаў і Сусветаў?
— Яшчэ як можа, — без ваганняў запэўніваю недаверка. А для лепшага паразумення дазволю сабе прыклад з матэматыкі. У сусвеце лічбаў ёсць толькі адно месца, дзе Бог можа атабарыцца ва ўсёй сваёй абсалютнай паўнаце. Гэта нуль. Бо там, у нулі, нітуецца ў непрыкметнасці ўсё, што хоць дзе ёсць, і ўсё, чаго хоць дзе няма... Гэтаксама і на зямлі. Спавітая туманамі, адсутная ў сваёй прысутнасці Беларусь, дзе нават дарогі блытаюць свае шляхі, а людзі ніколі не прыходзяць туды, куды выпраўляюцца, — ёсць найлепшым аргументам на карысць таго, што менавіта ў нашых краях прытуліўся да зямлі Бог. Дайце веры Караткевічу: якраз на гэтых абшарах Бог накрэсліў сабе круг, які ў матэматыцы называецца нулём. Таму ўсё, што тут становіцца большым ад нуля (людзі, падзеі, з’явы), Яго рука выштурхоўвае ў іншыя прасторы, пакідаючы гісторыі гэтай зямлі і гэтых людзей толькі іхнюю адсутнасць...
Цяпер вы, пэўна, зразумееце, чаму я кожным ранкам з трывогай падыходжу да акна — а ці не рассеяліся густыя туманы над Беларуссю, а ці не выпрасталіся дарогі, а ці не ўзножыліся на ясным даляглядзе пыхлівыя хмарачосы?! Бо калі такое аднойчы здарыцца і мы паўстанем перад светам ва ўсім сваім багацці і велічы, дык гэта будзе азначаць толькі адно: Бог нас разлюбіў і выправіўся адсюль за небакрай. Таму наастачу мне нічога іншага не застаецца, як у каторы раз паўтарыць малітву Уладзіміра Караткевіча:
На Беларусі Бог жыве,— І няхай давеку жыве.
Патыліца да патыліцы, ды так шчыльна, што куды ні абярнуся, Ён заўсёды за спінай.
Шалеючы, мармычу скрозь зубы:
— Цябе няма.
І адразу хрыбтом адчуваю цяжар нябёсаў, і сэрцу робіцца млосна.
Хай сабе.
Цябе няма. На каменных скрыжалях Майсей высек не дамову з Табой, а першую літаратурную містыфікацыю. Ён затлуміў нам галаву універсальнай метафарай, і ніхто не даўмеўся запытацца Майсея: навошта Богу тая пісанка?
Цябе самога пытацца дарэмна. Ты — маўчыш. Твой схарон у бязмоўі. Ты — толькі падстава для дыялогу...
Чалавеку няма з кім гаварыць, ён страшэнна адзінокі. Ён спрабуе пазбавіцца адзіноты, прамаўляючы словы да жанчыны, дзяцей, людства, але ў адказ чуе толькі рэха. І тады ён змаўкае і застаецца самнасам. Цяпер яму няма з кім нават маўчаць, акрамя Цябе. Затое Твае моўчы яму хопіць назаўжды.
Ты — выбаўленне адзіноты.
Але Ты і самая вусцішная адзінота, якую толькі можна сабе ўявіць.
І таму я пытаюся: можа, Ты выдумаў мяне, адно каб самому ўнікнуць нуды? Можа, сапраўды Ты мяне вымавіў, каб было каму гаварыць з Табой?
Ты — жорсткі і панылы Шахрыяр, які нудзіцца тысячагоддзі і не мае сну ні днём, ні ўначы...
— Ты і на гэта маўчыш?
Я зважаю, што калі Ты — Слова, дык кожнае маё пытанне — гэта перадусім Твой адказ.
Больш за тое, я мяркую, што Ты — толькі слова.
Пра што кажа і Іаан: «На пачатку было слова... І Богам было Слова».
Цуд маўлення — найвялікшы з магчымых на гэтым свеце. Што існае без слова? Сказаць «нішто» — значыць нічога не сказаць.
Натуральна, Слова — Бог. Яно перастварыла вусцішную фантасмагорыю ў ветлую рэальнасць, і калі што абагаўляць, дык нішто іншае, як Слова.
Таму кожны раз, прамаўляючы хоць нешта, мы прамаўляем Тваё імя. Лаянка і мальба, споведзь і хлусня, патаемная думка і енк — усё Ты.
Забі — Ты. Злітуйся — Ты. Мы — Ты. Я — Ты.
Ты — Слова, персаніфікаванае ў слове «Бог». Паўторанае за тысячагоддзі безліч разоў Тваё імя зацвярдзела ад дотыкаў вуснаў, а рэха матэрыялізавала прастору Твайго бытавання.
Вызначаючы лёсы людзей, народаў і ўсяго людства, слова «Бог» само мацавалася чалавечай моцай, збіралася чалавечымі высілкамі ў магутную дзейсную волю.
А пасля ўкрыжавання Ісуса яно набыло яшчэ важкасць маральнага абсалюту.