-- Ці не занадта рана пачалася вясна? – спытала яна потым.—Каб не пабілі яе замаразкі.
Ён пабраўся яе словамі, але змаўчаў у адказ.
Утульная ноч – адзінае багацце змардаванага жыццём чалавека.
Стынуць на холадзе дрэвы, патрэскваюць апошнія вугельчыкі ў печы, а жанчына яшчэ захінае цябе коўдрай і пытаецца:
-- Ты бачыў мора?
-- Я бачыў мора.
Агорнутыя цішынёй і жалем яны маўчаць да наступнага пытання:
-- Ты забіваў людзей?
-- Я не ратаваў людзей.
Ёй карціць дазнацца пра ягоных жанчын, але яна стрымлівае сябе і адно сумна ўздыхае:
-- Калісь я таксама была вабнай.
Ён запальвае цыгарэту і кажа:
-- Для дваіх даволі адной хаты.
Яна радасна палохаецца і зноў пытае пра мінулае і далёкую старану.
-- Усюды адно і тое самае,-- распавядае ён.—І ў пустыні, і ў снягах. Ранкам узыходзіць сонца, ноччу мільгацяць зоры, днём людзі завіхаюцца, вечарам кладуцца адпачываць і звер не лішне розніцца ад чалавека, а чалавек -- ад прывіду. Аднойчы я зразумеў, што як той, так і гэты свет недзе страцілі свой сэнс, альбо яшчэ не набылі яго… І таму ніхто не мае іншай мэты, акрамя як агораць свой лапік жытва і потым назаўжды знікнуць у невараці.
-- Удвох прамінаць жыццё хутчэй, а калі ёсць дзеці, дык яго нават не хапае, каб перарабіць усе справы,-- кажа яна.
-- Можа яно і так,-- пагаджаецца ён і высоўваецца з-пад коўдры, каб адхінуць фіранку ды зазірнуць у вочы халоднай беспрытульнасці.
Аднойчы ён адшукаў рыдлёўку і спыніўся ля гурбы ламачча, скіданай на падворку з кавалкаў дошак, шыферу, бітай цэглы і ўсялякага такога іншага…
Недзе тут была студня, якую ў сваю пару выкапаў яго бацька.
Вясна толькі пачыналася і са споду друз быў прыхоплены лёдам.
Затое ў мяне будзе свая вада і сюды будзе хадзіць за вадой жанчына,-- суцешыў сябе чалавек, каб не шкадаваць поту.
Выслабаніўшы ад непатрэбшчыны верхнюю кадку, ён апрастаў святлу шлях і зазірнуў у тхло прадоння.
Дно студні было забруджанае розным смеццем, паўзверх якога выцягнуўся мёртвы шчур.
-- Ну як ты там?—запытаўся чалавек у студні.
-- Гібею!—рэхам, даўжынёй у пятнаццаць кадак, адгукнулася студня.
-- Пачакай трохі, пацяплее і я выкіну бруд.
-- А ты не забудзешся?
-- Калі запынюся тут, дык не забудуся.
-- На халеру табе кудысьці цягнуцца. Хіба дзе знойдзеш саладзейшую ваду?
Ён нічога не адказаў. Усцягнуў дубовую накрыўку на кадку, але і праз накрыўку пачуў:
-- Глядзі, ты абяцаўся.
Абяцанкі цацанкі, а дурню радасць, раптам са злосцю падумаў ён і адкінуў ў бок рыдлёўку.
У дарозе ён прызвычаіўся быць нікому не патрэбным і пакрысе навучыўся жыць, каб і яму ніхто не быў патрэбны. А тут на яго кідаліся з усіх бакоў, як сабакі на голую лытку. І яму зайздросна ўспомнілася воля, зорная адзінота і яшчэ нешта, што не мела зграбнага слова, але было самым істотным у таямнічым пакліканні шляху. Той, хто збірае пыл дарог, ведае, што гэта такое.
Дарогі падсохлі і аднойчы на золку ў адтуліну замка знаёмым посвістам паклікаў вецер. Чалавек ўхапіўся за голае плячо жанчыны.
Тады вецер нахабна паляпаў у шыбу.
-- Сціхні, прыблуда. Людзей пабудзіш,-- злосна цыкнула вакно.
Але хіба слова ўтаймуе вецер?
-- Фіранкі хай застануцца,-- папрасіў ён жанчыну, апрануўся і выйшаў на падворак.
-- Вецер свішча, камні маўчаць. Хто з табой будзе размаўляць?—запытаўся ганак.
-- Ты абяцаўся,-- папракнула студня.
Ён зайшоў у хлеў.
-- Пайду,-- сказаў варштату.
-- Хада – гэта не работа,-- паўтарыўся варштат.
На кухні, куды ён вярнуўся, каб прысесці на дарогу, жанчына сказала:
-- Вецер умее задзіраць спадніцы дзяўчатам, але ці атуліць ён цябе на ноч?
-- Навошта табе глытаць пыл? -- ужо на вуліцы запытаўся сусед.-- Сядай у вазок і паляцім разам. А на вячэру вернемся да хаты.
-- Сапраўды,-- падахвоціла жанчына.—Я нараблю галушак.
Мужчына даслухаў і выйшаў за брамку. Аднак далей ногі пачалі блытацца. Ён азірнуўся і ўбачыў, як цень ушчаперыўся ў штыкеціну.
-- А табе якая справа?!-- гыркнуў ён і пайшоў шпарчэй.
Цень выцягнуўся ляйчынай і яшчэ нейкі час марудзіў хаду, але потым у сярэдзіне пэнкнуў -- і чалавек зваліўся тварам у першы веснавы пыл.
Ён хварэў нейкі час на беспрытомнасць і жанчына даглядала яго, як скінутае бурай птушаня. Яна брала ў рукі шытво і днямі сядзела каля ложка. І анёлкі былі тут. Спачатку яны палохаліся чужога жытла і туліліся да яе ног, але потым абвыкліся і часам ладзілі такі вэрхал, што жанчыне даводзілася кідаць працу, каб супакоіць неслухаў.
Праз нейкі тыдзень ён акрыяў, адшукаў рыдлёўку і пайшоў у сад. Следам пацягнулася валацужная зграя схуднелых за зіму катоў.