Гэта адно дурні лічыць, быццам там лепей, дзе іх няма. А мы не дурні і добра ведаем, што нічога лепшага за нашае балота ніхто яшчэ не прыдумаў. І калі гнявім Бога, дык адно за тое, што Ён неба зрабіў лішне вялікім. Каб яно паменела, дык буслам не ставала б дзе крыламі махаць. От жа шкоднае стварэнне!
Кожную вясну мы спадзяемся, што можа ўжо на гэты раз буслы з выраю не вернуцца. Толькі яны ўсё вяртаюцца!
Хіба папрасіць Бога, каб неба трохі абскуб? Усё роўна яно пустое…
Гэта было даўно, яшчэ за каралём. На выгане за нашай вёскай вячыўся дуб і ў ягоным дупле жыў зусім голы і невядома адкуль прыблуда.
Каралі, як вядома, любяць паляванне, а ў нас ад выгана адразу пачыналася пушча. Ну дык вось…
Едзе неяк кароль на паляванне і ля дуба бачыць прыблуду.
-- Як табе не сорамна,-- абураецца кароль.
-- А табе?—пытаецца прыблуда.
-- Чаго мне саромецца?—дзівіцца кароль.—На мне і нагавіцы, і ўсё астатняе, што чалавеку мець належыць.
-- Я -- голы, а ў цябе і нагавіцы, і ўсё астатняе.
Узважыў кароль словы прыблуды і павінаваціўся:
-- Сорамна,-- кажа.
Паскідаў з сябе ўсё ад капелюша да ботаў (адно стрэльбу пакінуў) і паехаў далей голым.
-- Як гэтак можна?!-- накінуліся мы на прыблуду.
А ён не адказвае. Хапае каралеўскія строі і подбегам у карчму да Шмуля.
-- Толькі той выставіў напоі, мы:
-- Дзень добры ў хату.
І прычапіліся зноў:
-- Хіба табе не сорамна?
-- Сорамна,-- кажа прыблуда,-- аднаму піць.
Падселі мы да яго і маракуем: напэўна, гэты кароль апошні, бо не шануюць цяпер каралі свайго гонару. Які ж з яго кароль, калі ён голы?
Гэтак тры дні маракавалі, а на чацвёрты Шмуль кажа:
-- Кароль, ён і голы – кароль.
Разумны чалавек Шмуль. Дай Бог яму здароўя. І мы выпілі за Шмуля.
Бадай, і дарэмна… Бо Шмуль абярнуўся сюды-туды і пытаецца:
-- Ці не сорамна вам, хлопцы? Жонкі каторы дзень плачуць, дзеці ад рук паадбіваліся, жыта на зямлю палегла…
Узважлі мы словы Шмуля і не адразу, але пагадзіліся:
-- Сорамна,-- кажам.
Выпілі яшчэ па кроплі і пайшлі брацца за справу. А прыблуда павалокся ў сваё дупло. Зноў голы…
* * *
Дарэчы, кароль без апранахі на тым паляванні застудзіўся і неўзабаве памёр. Мы моцна плакалі, бо ў караля не было дзяцей. А ў Шмуля дзяцей было як гароху і ён таксама моцна плакаў, калі карчма згарэла…
Шмуль добра зарабіў на каралеўскіх строях і прывёз з горада адразу тры бочкі: дзьве былі дубовымі, а трэцяя жалезная. У дубовых плюхалі гарэлка і селядцы, а ў жалезнай -- керасін. Вядома, калі керасін выбухне, то ратаваць ужо няма чаго.
-- Бог не цяля, бачыць круцеля, -- сказаў на папялішчы прыблуда.
А што добрага ён мог сказаць, калі сам голы.
Усяму свету вядома, што лепей за нас ніхто не ўмее наракаць ды скардзіцца. Мы і грамаце навучыліся раней за іншых, каб скаргі начальству пісаць.
Пакуль быў Бог, мы болей яму жаліліся і тады неяк без начальнікаў абыходзіліся. А як Бога адмянілі, дык іх адразу спатрэбілася процьма, бо нехта ж павінен быў чытаць нашыя крэмзы.
Але гаворка тут не пра скаргі, а пра нашае ўмельства перамагаць бяду скаргамі. Іншыя, як загарыцца хата, бягуць па ваду, а мы збярэмся ля вагню і наракаем на лёс. Не паспеюць галавешкі астыць, як у нас ужо і слёзы павысыхалі.
Нашае майстэрства трываць ды жаліцца здавён цікавіла вучоных. Дзе мяжа і ці ёсць мяжа іхняй трывушчы?—нарэшце паставілі яны пытанне рубам. І падпалілі ўсе нашыя хаты
-- Тут ужо напэўна яны кінуцца тушыць,-- было іх меркаванне.
Дудкі! Дачакаліся мы галавешак і пабеглі ў лес абдзіраць бярозы. А як абадралі, дык такую скаргу на берасце напісалі, што і сёння без слёз чытаць немагчыма.
Моцна зажурыліся вучоныя, бо далей не ведаюць, што яшчэ можна з намі зрабіць?
Але потым адзін акадэмік згадаў:
-- За мяжой людзі разумнейшыя, -- кажа.
Тады вучоныя паклікалі адмыслоўцу з далёкай стараны і той не адразу, але прыдумаў. Трэба, тлумачыць, каб уся зямля ў іх пад нагамі спачатку гарэла, а потым чарнобылем зарастала.