Гэта вам не жартачкі падпаліць столькі зямлі. Каб такую справу аблічыць і ўсё як мае быць падрыхтаваць, не адзін дзень змарнуеш.
Пакуль вучоныя лічылі-пералічвалі, мы і хаты адбудавалі і скаргаў можа на сто вёрст напісалі.
Раптам – гарыць. І там, і тут – усюды гарыць. Няма куды бегчы.
Паўскідалі мы начальнікаў на плечы і таўчэмся з нагі на нагу. А як абедзьве добра апячэ, дык падскокваем.
Вучоныя ў роспачы, замежны адмыслоўца плача, як бабёр, а мы нічога сабе. Скачам патрошкі і на свой гаротны лёс наракаем…
Апошнім часам пайшлі сярод нас чуткі, быццам неўзабаве нам зноў Бога вернуць. Сёй-той захваляваўся, што тады з начальнікамі будзе?
І ўсё да мяне ходзяць пытацца.
А скуль я ведаю?
--Адчапіцеся,-- кажу. -- Так ці гэтак, але ж неяк будзе.
-- І то праўда,-- пагаджаюцца.-- Бо ніколі яшчэ не было, каб неяк не было.
Калі вецер забаранілі, а сонца ашалела -- процьма кусачых аваднёў абсела яго з усіх бакоў. Урэшце ён не вытрываў здзеку і скамянеў.
Авадні зноў ускінулі свае джалы – толькі цяпер абламаліся іх джалы…
Магутны, ён ляжаў абок раллі, як прыступка ў нябёсы. І не варушыўся нават тады, калі яго апякалі маланкі.
Вялікімі святамі мы ішлі да каменя і маліліся там, а ў нядобрыя дні спяшылі да яго вастрыць косы і сякеры. Мы не ведалі, што ён думаў пра нас, але побач з ягонай трывушчай і нам было лягчэй адольваць жыццё.
Потым мы вярталіся да хаты, а ён заставаўся. І тады да яго туліліся буры ды завеі. А ціхімі зорнымі начамі побач збіраліся вякі і стагоддзі. Яны прыходзілі сюды з усімі зданямі і прывідамі былога. Тады ля каменя было не пратаўчыся…
Аднойчы падвячоркам тут запыніўся чалавек з далёкай стараны і пасля ўжо не схацеў вяртацца дадому. Ён збудаваў кузню ускрай вёскі і з тае пары мы мелі цвярдзейшыя за крэмень сярпы ды падковы.
-- Добры ў нас каваль,-- хвалілі мы.-- Толькі і ён не можа зрабіць жалеза мяккім.
-- Навошта вам мяккае жалеза? -- дзівіўся каваль…
Не хутка, не адразу, аднак вырабіў ён кавалак жалеза, мякчэйшага за воск.
-- А цяпер выкуй з яго долата,-- прыдумалі мы.--І каб было вострае, як джала.
Каваль абурыўся з нашых вымудраў, але ён быў не абы якім майстрам. І аднойчы ў нядзелю мы сабраліся усім народам і рушылі да каменя. Каваль вынуў з кайстры долата і я мяккім жалеззем вылашчыў на камені два словы:
Уладзімір Караткевіч.
Тут ізноў наляцелі авадні, толькі джалы ў іх ужо былі даўно паабламаныя. .
Далей нам заставалася адно дачакацца, калі вызваліцца вецер і аслоніць аблокамі шалёнае сонца.
Былі мы і быў ён. Мы ведалі чаго хацелі, а ён хацеў проста жыць. Садзіць бульбу і слухаць цёплым адвячоркам, як у ліпах гудуць хрушчы…
Але не мы першыя прыдумалі, што ніхто не мусіць заставацца сам-насам. Да таго ж нас было многа, а ён быў адзін. І мы паабрывалі хрушчам крылы.
Зараз ён прыйдзе і стане слухаць наш рэй.
Ён, як мела быць, засумаваў, толькі зноў не пайшоў да нас. Цяпер ён слухаў свой сум і мы не ведалі, што нам рабіць далей?
Так, нас было шмат і мы былі разумныя, а ён быў адзін і дурны, як варона, але ўпотайкі кожны з нас здагадваўся, што ўсе мы разам толькі рэха ягонага суму.
-- Трэба пайсці да яго і запытацца, што яму ад нас патрэбна?—аднойчы сказаў нехта.
І мы пайшлі і запыталіся, а ён адказаў:
-- Каб у пару забуяла бульба.
-- Хіба ад нас залежыць, у які час радзіць бульбе?
-- Тады навошта вы?
-- Каб нас было шмат.
-- Дзён таксама шмат, але што з таго?
-- З дзён і людзей складаецца жыццё. Хіба та гэтага не ведаў?
-- Я ведаю адно. Зранку трэба ісці на поле, а вечарам да хаты, дзе ў ліпах гудзе сум.
І мы не знайшліся, як тут яшчэ запярэчыць чалавеку, у якога
ёсць свой сум і непазбыўны клопат, каб у пару забуяла бульба.
Мы і жагнуцца не паспелі, а Богусь ужо сядзеў на чырвоным даху касцёла. Аднак гэтага яму падалося мала і ён усцягнуўся на самы крыж.
Першы анёл, які вяртаўся (мяркуючы па стомленых рухах) аднекуль здалёк, толькі прабуркатаў незадаволена: “Што, іншага месца не знайшлося?”, а другі, яшчэ зусім маладзенькі, аж аслупянеў, убачыўшы Богуся. Анёлак стаяў слупам у паветры і лыпаў вачыма.
-- Гэй, ты, лупавокі, -- закамандаваў Богусь,-- злётай ў вёску па Маню.
Маня хутка прыбегла і, нічога не пытаючыся, засакатала, як сячкарня:
-- Дурны ты, Богусь! Каб меней піў гарэлкі, а болей чытаў кніжак, дык ведаў бы, што першае каханне існуе не дзеля таго, каб закаханыя бралі шлюб, а каб потым усё жыццё з замілаваннем успамінаць тыя шчаслівыя хвіліны…