— Значыць, вы выбралі Калькуту адпраўным пунктам свайго падарожжа, пане Паганель? — запытаў Гленарван.
— Так, пане. Усё сваё жыццё я марыў убачыць Індыю! І гэта мара майго жыцця хутка здзейсніцца! Можаце ўявіць маю радасць!
— Значыць, каб вы трапілі замест Індыі ў другую краіну...
— Я быў-бы вельмі засмучаны,— перапыніў яго Паганель. — У мяне ёсць рэкамендацыйныя пісьмы к віцэкаралю Індыі, лорду Самерсету, і даручэнне ад Геаграфічнага таварыства, якое неабходна выканаць.
— Ага, дык у вас ёсць даручэнне...
— Так. Мне прапанавалі арганізаваць цікавую і важную экспедыцыю, праграму якой распрацаваў мой вучоны сябра і калега Вів’ен дэ-Сен-Мартэн. Справа тычыцца падарожжа па слядах братоў Шлагінвайт, палкоўніка Воу, Веба, Хаджсона, місіянераў Хука і Габэ, Муркрофта, Жуля Рэмі і раду іншых славутых даследчыкаў. Я хачу дабіцца поспеху там, дзе ў 1846 годзе меў няўдачу місіянер Крык. Карацей кажучы, я маю намер даследаваць плынь ракі Яру-Дзангбо-Чу, якая абвадняе Тібет на працягу паўтары тысячы міль і цячэ ўздоўж паўночнага падножжа Гімалая. Трэба ўрэшце даведацца, ці не ўпадае гэта рака ў Брамапутру на паўночным усходзе Асама! Вы разумееце, панове, падарожніку, які вырашыць гэту найцікавейшую геаграфічную задачу, забяспечан вялікі залаты медаль!
Паганель быў надзвычайны. Ён гаварыў з вялікім захапленнем. Крыллі яго палкага ўяўлення занеслі яго ўжо ў паднябессе. Спыніць яго гаворку было такой-жа цяжкай задачай, як перагарадзіць плацінай плынь Рэйна каля Шафузскіх парогаў.
— Пане Жак Паганель,— пачаў Гленарван, скарыстаўшы перапынак яго прамовы. — Я не сумняваюся, што вы зробіце гэта важнае адкрыццё і што навука будзе вельмі ўдзячна вам. Але я не магу болей захоўваць ад вас, што вы памыліліся: вам давядзецца, на некаторы час, прынамсі, адмовіцца ад уцехі наведаць Індыю!
— Адмовіцца?! Але чаму?
— Таму што вы з кожнай хвілінай усё болей аддаляецеся ад Індыйскага поўвострава!
— Што такое, капітан Бертон...
— Я не капітан Бертон,— адказаў Джон Мангльс.
— Але-ж гэта «Шатландыя»?
— Не, гэты карабль не «Шатландыя».
Немагчыма апісаць здзіўленне Паганеля. Ён па чарзе абвёў позіркам нязменна сур’ёзнага Эдуарда Гленарвана, Элен і Мэры, на тварах якіх свяцілася шчырае спачуванне, вясёлага Джон Мангльса і абсалютна спакойнага маёра Мак-Набса. Потым, паціснуўшы плячыма і ссунуўшы акуляры з ілба на пераноссе, ён закрычаў:
— Якія нягодныя жарты!
— Але тут яго ўзброеныя акулярамі вочы прачыталіі зроблены поўкругам подпіс на коле штурвала:
— «Дункан»! «Дункан»! — з адчаем закрычаў ён і, пераскакваючы праз чатыры сходкі, пабег уніз па лесніцы да сябе ў каюту.
Як толькі незадачлівы вучоны знік, усе прысутныя пры гэтай сцэне, за выключэннем маёра, нястрымна зарагаталі. Можна памыліцца і сесці ў эдынбургскі поезд замест думбартонскага — гэта яшчэ поўбяды! Але памыліцца караблём, плыць у Чылі, калі імкнешся ў Індыю,— гэта ўжо верх безуважлівасці!
— Аднак, мяне не здзіўляе гэта з боку Жака Паганеля,— заўважыў Гленарван. — Гэты вучоны вядомы няўдачамі такога парадку. Аднойчы ён апублікаваў карту Амерыкі, у якую нейкім чынам уставіў Японію! Усё-ж гэта не перашкаджае яму быць выдатным вучоным і адным з лепшых географаў Францыі.
— Але што мы зробім з гэтым няшчасным чалавекам? — запытала Элен. — Не можам-жа мы везці яго з сабой у Патагонію?
— А чаму-б і не? — спакойна запярэчыў Мак-Набс. — Мы не адказваем за яго безуважлівасць. Уявіце сабе, што такі казус здарыўся-б з ім на чыгунцы; не перамянілі-б з-за яго прызначэнне поезда?
— Не, але ён злез-бы на бліжэйшай станцыі,— адказала Элен.
— Што-ж, і тут ён зробіць тое самае — злезе на бліжэйшай станцыі,— сказаў Гленарван.
У гэту хвіліну усхвалёваны і збянтэжаны Паганель, упэўніўшыся, што яго багаж знаходзіцца на «Дункане», зноў падняўся на палубу.
Ён безупынна паўтараў: «Дункан», «Дункан», і нібы іншых слоў у яго лексіконе не засталося. Ён хадзіў узад і ўперад, аглядаў аснашчэнне яхты, дапытліва з выглядам поўнага замяшання пазіраў на гарызонт.
Урэшце ён падышоў да Гленарвана.
— І куды накіроўваецца... «Дункан»? — запытаў ён.
— У Амерыку, пане Паганель.
— А больш дакладна?
— У Кансепсіён.
— У Чылі! У Чылі! — усклікнуў няшчасны географ.— А што будзе з даручэннем таварыства! Што скажа пан Катрфаж, старшыня цэнтральнай камісіі! А пан Авезіа! А пан Картамбер! А Вів’ен дэ-Сен-Мартэн! Як-жа я цяпер з’яўлюся на паседжанні таварыства?
— Паслухайце, пане Паганель,— сказаў Гленарван.— Не трэба адчайвацца. Усё ўладзіцца найлепшым чынам, і вы патраціце параўнаўча мала часу. Яру-Дзангбо-Чу нікуды не дзенецца з Тібецкіх гор. Мы хутка прыпынімся каля Мадэры і там вы сядзеце на карабль, які будзе варочацца ў Еўропу.