— Не, гэта былі проста адважныя купцы, якіх мала турбавала навуковае значэнне адкрыццяў. Тады існавала галандская Ост-Індская кампанія, што ўладала прывілеяй на ўвесь гандаль, які ажыццяўляўся праз Магеланаў праліў. А таму што ў той час іншага марскога шляху ў Азію праз захад не ведалі, гэта прывілея Ост-Індскай кампаніі звязвала свабоду гандлю. Некаторыя купцы рашылі змагацца з гэтай манаполіяй, стараючыся знайсці другі праліў. У ліку гэтых апошніх быў нехта Ісаак Лемер, чалавек разумны і адукаваны. Ён арганізаваў за свой кошт экспедыцыю пад начальствам свайго пляменніка Якава Лемера з горада Горна, выдатнага марака Ван-Схоутэна. Адважныя маракі адплылі з Галандыі ў чэрвені 1615 года, праз сто гадоў пасля Магелана. Яны адкрылі праліў Лемера між Вогненнай Зямлёй і зямлёй Штатаў і 12 лютага 1616 года абышлі славуты мыс Горн, які яшчэ больш чым яго сабрат, мыс Добрай Надзеі, заслужыў прозвішча мыса Бур.
— О, як-бы я хацеў быць з імі! — зноў крыкнуў Роберт.
— Так, каб ты быў з імі, мой хлопчык, дык перажыў-бы нямала незабыўных момантаў,— прадаўжаў Пагацель. — Ці можа быць на свеце большае здавальненне, большая радасць, чым радасць і здавальненне марака, які наносіць на карту сваё адкрыцце? Перад яго вачыма, міля за міляй, адкрываюцца новыя землі, востраў за востравам, мыс за мысам як-бы ўсплываюць на паверхню вады, паўстаюць з небыцця! Спачатку рысы контура новаадкрытай зямлі расплывістыя, перарыўныя, няўпэўненыя. Тут — самотная даліна, там — адасобленая бухта, воддаль — заліў, які знікае ў смузе туманаў. Але паступова запас вестак расце, лініі ўдакладняюцца, месца прабелаў займаюць цвёрда праведзеныя штрыхі. Дакладна акрэсленыя выгіны бухт урэзваюцца ў берагі, мысы ўвеньчваюць зямельныя масівы, і ўрэшце новы мацярык з усімі сваімі азёрамі, рэкамі і ручаямі, горамі, раўнінамі і далінамі, вёскамі, гарадамі і сталіцамі разгортваецца на глобусе ва ўсёй сваёй прыгажосці! Ах, сябры мае, даследчык новых земляў — гэта той самы вынаходца! Ён пазнае такую-ж радасць, ён адчувае і перажывае так-жа востра. Але ў іншыя дні, на жаль, крыніц адкрыццяў ужо амаль няма... Людзі ўсе бачылі, усё апісалі, і мы, географы, нарадзіўшыся апошнімі, асуджаны на пакутную бяздзейнасць.
— Няверна, дарагі Паганель! — запярэчыў Гленарван.
— Што-ж нам рабіць?
— Тое, што робім мы!
«Дункан» між тым з надзвычайнай шпаркасцю плыў па шляху Веспучы і Магелана. 15 верасня ён пераплыў тропік Казерога і накіраваўся ў славуты праліў. Удзень можна было разгледзець на гарызонце ледзь прыкметную палоску — берагі Патагоніі. Яхта ішла прыкладна за дзесяць міль ад берагу, і на такой адлегласці нават надзвычай добрая падзорная труба Паганеля давала свайму гаспадару толькі вельмі цмянае ўяўленне аб гэтым амерыканскім узбярэжжы.
Дваццаць пятага верасня «Дункан» апынуўся каля ўваходу ў Магеланаў праліў. Джон Мангльс спакойна ўвёў у яго яхту. Гэты шлях звычайна выбіраецца параходамі, якія ідуць з Атлантычнага ў Ціхі акіян. Дакладная даўжыня праліва — трыста семдзесят шэсць міль; ён усюды суднаходны нават для караблёў з глыбокай асадкай; дно яго вельмі добра трымае якары; шматлікія вадаёмы з прэснай вадой, багатыя рыбай рэкі, дваццаць выгодных і бяспечных якарных стаянак — усё гэта разам узятае дае яму бясспрэчную перавагу ў вачах морахода перад небяспечным пралівам Лемера і страшнымі скаламі мыса Горн, з яго безупыннымі бурамі і ўраганамі.
На працягу першых гадзін плавання па Магеланаву праліву, гэта значыць праз шэсцьдзесят — восемдзесят міль, берагі яго застаюцца нізіннымі і пясчанымі.
Жак Паганель не спускаў позірку з зямлі, прагна разглядаючы кожны каменьчык. Пераход павінен быў заняць не болей трыццаці шасці гадзін, і рухавая панарама асветленых цудоўным паўднёвым сонцам берагоў, безумоўна, апраўдвала шумнае захапленне вучонага. Ні аднаго тубыльца не было відаць на паўночным беразе праліва. Толькі некалькі гаротных, схудалых дзікуноў бадзяліся па голых скалах Вогненнай Зямлі.
Паганель вельмі засмуціўся, што патагонцы не паказваюцца, і бурчэнне вучонага з гэтай прычыны нямала пазабавіла яго спадарожнікаў.
— Што-ж гэта за Патагонія, калі тут няма ніводнага патагонца? — гаварыў ён.
— Цярплівасць, дарагі географ,— адказаў Гленарван. — Хутка вы ўбачыце патагонцаў!
— Я ўжо не веру ў гэта!
— І тым не менш яны існуюць,— сказала Элен.
— Я мала веру ў гэта, бо не бачу іх.
— Трэба меркаваць, што імя «патагонец», якое па-іспанску азначае «даўганогі», было дадзена рэальна існуючым людзям, а не зданям?
— О, імя нічога не даказвае,— адказваў Паганель, які настойваў на сваім, каб не даць астынуць спрэчкам. — Апрача таго, наогул невядома, як іх завуць!