Элен у апошні раз крыкнула:
— Шчаслівай дарогі і поспеху, сябры!
— Поспеху мы даб'емся, абяцаю вам! — адказаў з берагу Паганель.
— Поўны ход наперад! — загадаў Джон Мангльс механіку.
— Наперад! — адказаў яму з берагу Гленарван.
І ў тую секунду, калі коннікі прышпорылі сваіх мулаў, «Дункан» крануўся ў дарогу, успеньваючы хвалі ўдарамі вінта.
РАЗДЗЕЛ АДЗІНАЦЦАТЫ
Цераз Чылі
Гленарван наняў групу праваднікоў — трох мужчын і аднаго хлопчыка. Старшым сярод іх быў англічанін, які пражыў у гэтай мясцовасні больш дваццаці гадоў. Ён аддаваў мулаў на часовае карыстанне падарожнікам і сам служыў у гэтых падарожнікаў за правадніка ў пераходах цераз кардыльерскія перавалы. Спусціўшыся з гор, ён перадаваў падарожнікаў аргентынскім праваднікам — бакеано, якія добра ведалі ўсе дарогі ў пампасах.
Англічанін, не гледзячы на тое, што ён увесь апошні час быў у асяроддзі індзейцаў, не забыў яшчэ сваёй роднай мовы. Гэта значна дапамагло начальніку атрада, Гленарвану, аддаваць усякія распараджэнні, бо іспанскай мовы Паганеля пакуль што яшчэ не разумелі тубыльцы. Правадніку-англічаніну, па мясцовай тэрміналогіі «катапацу» дапамагалі два пеоны-тубыльцы і хлопчык гадоў дванаццаці. Пеоны сачылі за муламі, якія неслі паклажу экспедыцыі, а. хлопчык вёў за повад важака каравана мулаў — мадрылу — нізкарослага коніка з званочкамі на шыі. На сямі мулах ехалі падарожнікі, на восьмым — катапац, а два апошніх неслі запасы правізіі і кускі матэрыі, прызначаныя ў падарунак раўнінным кацыкам[22], каб лягчэй было весці перагаворы. Пеоны, па свайму звычаю, ішлі пешкам. Такім чынам падарожжа цераз паўднёва-амерыканскі кантынент павінна было адбывацца ў найбольш спрыяльных умовах як з пункту гледжання яго бяспекі, так і хуткасці.
Пераход цераз ланцуг Кардыльераў — не звычайнае падарожжа. Яго не рэкамендуюць рабіць, не маючы моцных мулаў. Асабліва каштоўнымі ў такіх выпадках з’яўляюцца выгадаваныя ў Аргентыне пароды, якія маюць шмат уласцівасцей, якіх няма ў дзікіх мулаў. Гэтая жывёліна непатрабавальная да харчу, п’е толькі адзін раз на дзень, лёгка праходзіць дзесяць лье за восем гадзін і лёгка нясе паклажу ў чатырнаццаць аробаў[23].
На ўсім шляху ад акіяна да акіяна няма ні гасцініц, ні харчэўняў. Падарожнікі павінны карміцца сушаным мясам, рысам і дзічынай, калі ім удаецца застрэліць яе па дарозе. Для піцця служыць вада горных патокаў, ручаёў, рэк, якая прыпраўлена некалькімі кропелькамі рому і захоўваецца ў мяшках з бычынай скуры, так званых «чыфль». (Падарожнікі павінны пазбягаць у дарозе ўжывання спіртных напіткаў, бо прабыванне ў гарах і без таго надзвычай моцна ўзбуджае нервовую сістэму.) Што датычыць пасцельных прылад, то ўсе яны заключаюцца ў тубыльным сядле — «рэкадо». Гэтае сядло зроблена з «пеліонаў» — баранніх аўчын, выдубленых з аднаго боку і пакрытых поўсцю з другога. Аўчыны на дзень звязваюцца шырокімі ўзорыстымі рамянямі і служаць сядлом, а ноччу замяняюць выгодную цёплую коўдру. Падарожнік, укруціўшыся такой коўдрай, смела можа начаваць пад адкрытым небам ва ўсякую пару года.
Будучы вопытным падарожнікам, Гленарван прывык прыстасоўвацца да звычаяў розных краін. Таму ён дастаў для ўсяго складу экспедыцыі і для сябе самога чылійскае адзенне. Паганель і Роберт, сапраўдныя дзеці, ледзь не пачалі скакаць ад здавальнення, калі адзелі нацыянальнае «панчо» — шырокі плашч з клетчатай матэрыі з квадратовай дзіркай для галавы пасярэдзіне, і высокія боты, зробленыя са скуры задніх ног маладых коней. Варта было на іх паглядзець, калі яны гарцавалі на сваіх мулах! Заўсёды няўважлівы Паганель, калі садзіўся на мула, ледзь-ледзь не зарабіў удару капытом. Але затое, апынуўшыся ў сядле, з сваёй неразлучнай падзорнай трубой за плячыма, ён цалкам даверыўся мулу і ні разу не меў падставы каяцца ў сваёй даверлівасці. Што тычыцца Роберта, дык ён выявіў надзвычайныя здольнасці да верхавой язды, абяцаючы стаць бліскучым наезнікам.
Маленькі атрад рушыў. Надвор’е было цудоўнае, на небе — ні воблачка; але, не гледзячы на тое, што сонца пякло неміласэрна, было не горача — з мора бесперапынна чуў свежы ветрык.
Падарожнікі хуткім маршам накіраваліся ўздоўж берагу бухты Талькагуано, к, трыццаць сёмай паралелі, якая была ў трыццаці мілях на поўдзень. У гэты першы дзень падарожнікам, якія прабіраліся скрозь густыя хмызнякі чаротаў на высахлых балотах, было не да гутарак. Сцэна развітання зрабіла вялікае ўражанне на ўсіх, і кожны зноў і зноў перажываў яе. Яшчэ можна было бачыць на гарызонце дымок «Дункана». Агульнае маўчанне парушаў толькі Паганель: старанны географ сам сабе даваў голасна пытанні па-іспанску і адказваў на іх. Ён хацеў удасканаліць свае веды па новай мове.