Выбрать главу

Прамаўчаў я. Скажы — не паверыць. Яшчэ на смех падыме.

Сусед паняволі

Застала мяне неяк у лесе навальніца. Гром грыміць, аж дубы калоцяцца. Лье як з вядра. Смаліць маланка. Да ніткі прамок. Дзе б зацішак знайсці, думаю, прыхавацца, а то растану, хоць і не гліна. Бачу, дуб ладны, абхватаў у пяць, а ля самай зямлі дупло. Лепшай схованкі і не трэба. Залез, уладкаваўся. I цёпла, і ўтульна, як у хаце. Сагравацца пачаў, скруціўся абаранкам, самы раз вочы заплюшчыць… Ды раптам чую, нехта, крэхчучы, у дупло лезе, так сказаць, прысуседзіцца хоча. У цемры не разабраць. Можа, такі лядачы, як і я, шукае ратунку ад дажджу і грому. На ўсякі выпадак пасунуўся. Хопіць месца. Хаця б не разбойнік які, думаю. А ён ужо ў дупло залез, рассеўся. Вочы блішчаць, як светлякі. Быццам не чалавек, а кашляе па-старэчы. Відаць, прастудзіўся. Тут, мусіць, і ён учуў, што я варухнуўся. Рэзка, усім корпусам павярнуўся ў мой бок. Бліснула маланка. «Воўк!» — разгледзеў я. Вочы ад страху на лоб палезлі. Вось дык сусед — спапялі яго пярун. Відаць, ужо не выбрацца з гэтага дупла. Міжволі адсунуўся, нагу наперад выставіў. Не нападае, сам назад падаўся. Спалохаўся, як і я. Трошкі адышло. Надзея зацяплілася: дасць бог, пранясе, неяк памірымся. Толькі варухнуўся, шчоўкнулі зубы, звер насцярожыўся. Толькі сунься — скочыць. Э-э, думаю, дрэнь твае справы, Манюкін, — не выпусціць з дупла. Нічога не застаецца, як сядзець. Не ведаю, што аддаў бы, каб выбрацца адсюль пад дождж і гром.

Сядзім. Сочым адзін за адным. Воўк з мяне вачэй не зводзіць, а я з ваўка. I дождж ужо не лье, і гром здалёку грыміць, а мы не вылазім з дупла.

— Давай па-добраму разыдземся, — кажу. Не разумее па-чалавечы, зубы шчэрыць.

I гадзіна мінула, і другая. Днець пачало. Ні ён з месца, ні я. Ужо не страшна, толькі цела нясцерпна ные, просіць размінкі. Хоць бы рукою ці нагою варухнуць, ды не выходзіць, пракляты воўк вачэй не зводзіць, баіцца, што нападу.

— Вылазь першы, — кажу, — дальбог, не зачаплю.

Не разумее. Толькі чхае (добра-такі прастыў) ды зубы паказвае (ці не пасміхаецца). А мне не да смеху.

«Што рабіць, што чыніць? — гадаю. — Прападзеш ты, Манюкін, ні за панюшку табакі. Закурыць хіба напаследак, дык ці дасць крэсіва выцягнуць?..»

Бачу, быццам «вартаўнік» вочы прыплюшчыў. Пэўна такі, стаміўся і хвароба даецца ў знакі. Было не было, думаю, закуру. Сіл няма цярпець. Жыццё б аддаў за адну зацяжку.

Ціхенька, як злодзей, лезу ў кішэню. Расплюшчыць воўк вочы, гляне, я замру, не варухнуся; заплюшчыць — зноў лезу. Вось і крэсіва намацаў. Спацеў, пакуль выцягнуў. А трэба яшчэ люльку тытунём набіць, агонь высечы. А воўк, небарака, зусім раскашляўся — даймае прастуда. Чаго добрага, можа заразіць.

Мо з паўгадзіны развязваю капшук, набіваю люльку. Ён, пэўна, адчувае мой неспакой: час ад часу шчэрыць зубы, глядзіць, не мігае. Я тады сяджу, як школьнік на ўроку. Супакоіцца звер, я зноў за сваё. Нарэшце такі набіў люльку, у зубы ўзяў. Але як прыкурыць? Першы раз за жыццё пашкадаваў, што запальнічкі не маю. Наўрад ці спадабаецца ваўку, калі я пачну камень аб камень лупіць. Ды ці ўдасца з першага ўдару іскру высечы. Баязлівец тысячу разоў памірае, а герой — аднойчы, падбадзёрваю сябе. Прыціскаюся спінай да сценкі, асцярожна высоўваю правую нагу наперад. Калі кінецца звер, знянацку не застане, добры ўдар у зубы атрымае.

Воўк траха не спіць, хоць «хуткую дапамогу» выклікай. Заплюшчыць вочы, з мінуту ківае галавой, затым блісне агеньчыкамі і зноў дрэмле, але чуйна: варта добра дыхнуць, як усім целам уздрыгне.

Бяру ў левую руку трут і камень, у правую — другі камень. Трут сухі — не намок, а камяні ў мяне што трэба. Пашукай — лепшых не знойдзеш… Тут толькі момант выбраць. Чакаю і пяць мінут, і дзесяць, а можа, і больш, хто там лічыў. Бачу, хітнуў галавой мой воўк, я лясь камень аб камень, сыпанулі іскры. Воўк сцепануўся, прыўзняўся на заднія лапы, рыхтуючыся скочыць. Шэрсць натапырылася, з жоўтых зубоў паказалася сліна. Я замёр. З мінуту свідруем вачыма адзін аднаго. Тлее ў руках трут, пальцы апякло, а воўк вачэй не зводзіць, адзін толькі рух… «Заплюшчы вочы, заплюшчы вочы!» — бязгучна шапчу. А сіл ужо няма: гараць пальцы, імгненне і — не вытрымаю. Рэзка паднёс да люлькі трут. Задыміў. З кожнай зацяжкай, чую, сіл прыбаўляецца. А дым верне, воўк раз за разам чмыхае. Дымлю, не раўнуючы, як паравоз. Ужо не бачым адзін аднаго. Толькі вочы блішчаць і чых ды чых. Нідзе не дзенешся, думаю, выкурыць цябе самасадзік, дай бог. I тут, сапраўды, воўк мой задам, задам падаўся да выхаду. Кашлянуў напаследак і — ходу.

Вылез і я. Прысеў, пацягнуўся, дыхнуў на поўныя грудзі. Паветра, скажу вам, пасля дажджу — цуд, чысты кісларод. А я, мае вы саколікі, з таго часу, якая б навальніца ні напаткала ў лесе, у дупло не хаваюся. Не, не хаваюся. Той воўк, пэўна, таксама за вярсту абходзіць наш дуб. Беражонага бог беражэ, убрыкні вас качкі.