«Наша Ніва» невымерна шмат зрабіла для развіцця беларускай літаратуры. Менавіта тут дэбютаваў апавяданнем «Музыка» Максім Багдановіч. З публікацый у беларускім тыднёвіку пачалі свой творчы шлях Максім Гарэцкі, Алесь Гарун, Канстанцыя Буйла, Змітрок Бядуля, Цішка Гартны, Янка Журба, Уладзіслаў Галубок... На старонках «Нашае Нівы» ўпершыню пабачылі свет Купалавы паэмы «Курган» і «Бандароўна», урыўкі з «Новай зямлі» Якуба Коласа, шэраг літаратуразнаўчых артыкулаў Багдановіча і Гарэцкага, Сяргея Палуяна і Ўладзіміра Самойлы. Газета знаёміла з найлепшымі творамі іншых літаратур - найперш расейскай, польскай і ўкраінскай. Падпісчыкі атрымалі магчымасць на сваёй роднай мове прачытаць апавяданні і вершы Антона Чэхава, Льва Талстога, Адама Міцкевіча, Валерыя Брусава, Тараса Шаўчэнкі, Элізы Ажэшкі, Марыі Канапніцкай, Стэфана Жаромскага ды іншых. Былі адзначаныя юбілеі Гогаля, Талстога, Шаўчэнкі, Шапэна, Дарвіна...
Рэдакцыя займалася і кнігавыданнем. Дзякуючы ёй выходзілі беларускія календары, альманахі, перакладныя творы, пабачылі свет кніжкі Якуба Коласа, Ядвігіна Ш., Гальяша Леўчыка. На старонках «Нашай Нівы» ды ў іншых яе выданнях адбывалася выпрацоўка нормаў беларускай літаратурнай мовы і правапісу. Вялікі даробак належыць газеце ў развіцці і папулярызацыі беларускага тэатра, музыкі, фальклору і ўсёй нацыянальнай культуры.
Выдаўцы і супрацоўнікі тыднёвіка лічылі сваім абавязкам будзіць гістарычную памяць народа. На пачатку 1908 года «Наша Ніва» паведаміла пра ўдзел беларускай дэлегацыі ва ўсеславянскім з'ездзе студэнтаў у Празе, дзе адзін з дэлегатаў гаварыў: «Беларусы ў Празе былі яшчэ 500 гадоў таму. Тады ў іх была багатая літаратура. Яны надрукавалі па-беларуску Біблію. Па-беларуску надрукаваны быў і Статут Літоўскі. Цяпер... пра беларусаў ніхто нічога не знае». У 1910 годзе штотыднёвік з нумара ў нумар друкаваў «Кароткую гісторыю Беларусі» Вацлава Ластоўскага.
Заслугамі «Нашай Нівы» былі і яе клопаты аб развіцці краязнаўства, збіранне беларускай даўніны. Пры газеце захоўвалася ўнікальная калекцыя Івана Луцкевіча. «Ціха... Поўнач, - пісаў пра яе Змітрок Бядуля. - Я сяджу адзін у рэдакцыі... Агонь вялікай лямпы кідае нейкае таемнае сьвятло з-пад блакітнага каўпака на сьцены і шафы... На сьценах вісяць абразы даўнейшых беларускіх князёў, старасьвецкія беларускія вопраткі, шаблі, шаломы і панцыры ваякаў ХVІ стагоддзя. Розныя тканіны народнай беларускай творчасьці, паясы слуцкія, дываны, разьба розная. Музыкальныя інструменты - дуда, цымбалы, труба пастырская, жалейка. У шафах ляжаць скарбы мінуўшых гадоў: манеты, медалі, пячаткі, кнігі беларускае пісьменнасьці. Жывая паэма старыны!..»
У сваёй шматстайнай дзейнасці «Наша Ніва», вядома, няраз сутыкалася з цэнзурнымі перашкодамі. На запыт мясцовага ахраннага аддзялення паліцыі Віленскі камітэт па справах друку ў 1907 годзе даў газеце такую характарыстыку: «Спярша крыху памяркоўнейшая, чым «Наша Доля», пачала пасля змяшчаць артыкулы бунтоўнага характару, за што некалькі разоў канфіскоўвалася».
Выданне «Нашай Нівы» было цэлай эпохаю ў беларускім адраджэнні пачатку ХХ стагоддзя.
Уладзімір АРЛОЎ
Гэта была вайна за перадзел ужо падзеленага свету паміж нямецка-аўстрыйскім блокам дзяржаваў і Антантай (Англіяй, Францыяй і Расеяй). Зачэпкаю для яе пачатку сталася забойства сербскімі тэрарыстамі спадкаемца аўстра-вугорскага трона эрц-герцага Франца Фердынанда. 19 ліпеня (1 жніўня) вайну Расейскай імперыі абвясціла Нямеччына, а праз пяць дзён - Аўстра-Вугоршчына.
У кампанію 1915 года галоўны ўдар сваіх армій Нямеччына скіравала супроць Расеі. У сувязі з гэтым у жніўні быў створаны Заходні фронт са штабам у Менску. Беларусь зрабілася прыфрантавой паласой. Тут скарачалася прамысловая вытворчасць, пасяўныя плошчы і пагалоўе жывёлы. Блізу паловы мужчын былі змабілізаваныя. Сотні тысяч жыхароў, часцей за ўсё пад прымусам, сталі бежанцамі.
У выніку летняга нямецкага наступлення расейскія войскі пакінулі Варшаву, а потым Коўна, Берасце і Горадню. У верасні нямецкае кавалерыйскае злучэнне ў складзе шасці дывізій прарвала фронт на ўчастку Свянцяны-Барысаў, захапіла Вілейку і наблізілася да Маладэчна. Асобныя часткі дайшлі да Барысава і Смалявічаў. Была пакінутая Вільня. Аднак 2-я расейская армія здолела пасля жорсткіх дзесяцідзённых баёў у ваколіцах Маладэчна, Вілейкі і Смаргоні разбіць праціўніка. Немцы адступілі да азёраў Нарач і Свір, пасля чаго бакі перайшлі да пазіцыйнай вайны, і фронт на доўгі час усталяваўся на лініі Дзвінск (Даўгаўпілс) - возера Нарач - Баранавічы - Пінск.