— Калі вінаваты, то не,— яна адвярнула ад яго галаву.
— Я ў пляну быў... Ды нават за тое, што я ў гэтай форме.
— Відаць, як цябе трымаюць, што нават дадому не прыходзіш...
— Не хацеў паказвацца.
— Вядома: тут можна вытвараць, што хочаш. Балазе, чужыя людзі, не ведаюць...
— А ты хацела б, каб я жывы не астаўся?
— Вып’ем, га — сухарлявы трымаў медную конаўку, разліваючы сабе на пальцы самагон.— Вып’ем, і ўсё праясніцца, як божы дзень.
— Садзіся за стол,— чарнявы ўзяў яе за руку вышэй локця.
— Адчапіся! — яна вырвала сваю руку.
Чарнявы выпіў і, хукаючы ў далонь, сказаў:
— Налі ёй.
— Я не хачу.
Сухарлявы наліў яшчэ конаўку. Яна адвярнулася. Чарнявы выпіў і не скрывіўся. I асалавеў — неяк скора: вочы ў яго наліліся каламутнасцю і заблішчалі. Ён абняў яе за плечы — ад яго зноў нясло гарэлкаю і нейкім едкім потам.
— Адыдзі, не чапіся! — яна выкруцілася з яго рук.— Схадзі да тае вунь, што мужыка хацеў застрэліць.
— Туды далекавата. Сёння ты бліжэй,— ён зноў схапіў яе за руку.
— Не прыставай! — яна хацела вырваць руку, але не здужала.
— Ты глядзі, не падступіцца...— твар у яго наліўся крывёю.— Вунь колькі байструкоў... А ты думаеш, я не ведаў? Ведаў, таму і не прыйшоў.
Яна ўспомніла, як аднаго разу стараста прывёў нанач нейкага валацугу. Намякаў сам: «Як жа ты адна, маладая, без мужыка? Нябось збедавалася...» Яна тады плюнула яму ў твар. А потым ён прывёў валацугу. Той і прысунуўся на ложак, як толькі задрамалі дзеці. Але яна не спала — схапілася з пасцелі, трымаючы нагатове сякеру (паклала яе пад падушку, бо як чула, што, пэўна, спатрэбіцца). I ён адступіўся, вярнуўся на лаву, дзе ляжаў, і раптам захроп, прыкінуўся, што спіць, быдта нічога і не было. А раніцою гаварыў, што спаў, як забіты, і дзякаваў усё...
Можа, і гэты таксама соваўся да другіх...
— Поскудзь ты! — сказала яна ўголас і пхнула яго ў грудзі.
Ён пахіснуўся, але ўстояў на нагах:
— Ну, ну, не давай волю рукам!
— А мамачка! — закрычаў меншы ссоўваючыся з лавы.
Большы сядзеў, адвярнуўшыся, і румзаў.
— Ды што ж тут робіцца!..— старая ўбегла ў хату, не зачыніўшы за сабою дзвярэй і выплюхваючы з даёнкі малако.
— Тваё дзела — старана! — крыкнуў сухарлявы, выціраючы рукавом губы — гарэлка блішчэла ў яго на барадзе.— Гэта — яго жонка.
— Пабойцеся бога, што вы робіце, ды пры дзецях шчэ! — яна схапіла чарнамазага за плячо.
Ён варухнуў плячом і скінуў яе руку.
— Не лезь! — ужо раз’юшыўшыся, крыкнуў бялявы і пхнуў, адстараняючы ўбок, маці: тая спатыкнулася, махнуўшы даёнкаю — на падлогу плюхнула і зашумела малако.
Чарнамазы схапіў маладзіцу пад пахі, адарваў ад падлогі і, чырванеючы, наліваючыся крывёю, пхнуў у сені. Яна яшчэ ўбачыла, як, пакаўзнуўшыся ў лужыне малака, упала старая, як з немым крыкам кінуліся да парога дзеці, як сухарлявы, пераняўшы іх, зачыняў дзверы.
— Не чапай! Поскудзь ты! — крыкнула яна ўжо яму, мужу, у сенях.
— То во — адгулялася. Цвёрдзенькая...— ён засопся і выпусціў яе з рук.
— Не падыходзь! — сказала яна, схапіўшы капач, што стаяў якраз пры вушаку.
— Кінь, гавару,— ён расставіў рукі, каб зноў злавіць яе.
— Не падыходзь! Дальбог, засяку! — яна збялела, мяняючыся з твару, і выскачыла з сяней.
Ён выбег за ёю, задыхаючыся і расстаўляючы рукі, каб злавіць яе. З надворка яна скіравала на сцежку, ужо адчуваючы, што нейкая спакуса пад’юшчвае яе абярнуцца і секануць яму капачом па твары.
— Не лезь да мяне! А то праўда — засяку! — сказала яна не яму, а сабе, баючыся ўжо, што зробіць гэта.
Ён зарагатаў недзе блізка за спіною, і ад яго запахла гарэлкаю і нейкім едкім, як авечым, потам.
Яна абярнулася і ўбачыла яго застылы твар, яго каламутныя, налітыя крывёю вочы, і ёй зрабілася брыдка, што яна любіла яго, сніла і ўсё чакала дадому.
— Не чапіся! А то, дальбог, саграшу...— яна спынілася і раптам спалохалася, што не ўтрывае, не саўладае з сабою і секане яму па гэтым азызлым твары — хай будзе, што будзе.
— Тут жа ўсё відаць... Ідзі туды, во... у жыта,— зашаптаў ён, забягаючы наперад.
«Ой, які ён гадкі! Ды яшчэ... у гэтай пілотцы!..»— падумала яна, адступаючыся. Але ён дагнаў яе, схапіў за плечы і, сцяўшы зубы і наліваючыся ў вачах крывёю, кінуў ніцма на зямлю.
— Пусці, злыдух! — застагнала яна, выкручваючыся з-пад яго, блытаючыся ў жыце і ўсё не выпускаючы капача.
— Нікуды не дзенешся!..— ён аж захроп ад злосці, злавіўшы яе за руку, сціснуўшы, як жалезам, і сілком цягнучы да сябе.
— Пусці! — крыкнула яна, устаўшы на калені і паднімаючы капач.