А часам, бывае, я чую яшчэ здалёк, як ён спявае, вядзе, як бабы на хрэсьбінах, адну і тую ж песню:
Суконную кепку і пінжак дзед трымае ў руцэ.
Ён ідзе, астаўшыся ў камізэльцы. Чаравікі і калошы порткаў аж да калень у яго сівыя ад пылу.
Дзед падыходзіць бліжай і кліча мяне рукою:
— Ідзі сюды, Чэзік, ідзі.
А потым бярэ за каўнер свой пінжак, паднімае вышай, круціць, шукаючы кішэнь, і вымае ружовага «чалавечка».
— Бяры, не саромейся!
Я бяру гэты падфарбованы пернік.
— Во, брат, прывяду я сабе кабету, будзе табе баба. Як ты, брат?..
За кожным словам дзед гаворыць «брат» і заплюшчвае вочы — гэтак заўсёды, калі вып’е.
Я маўчу, успомніўшы, што дома бацька смяецца з мацеры, што дзед нешта дурное ўдурбаў сабе ў галаву, што адною нагою стаіць над ямаю, а яшчэ жаніцца збіраецца, што цалюткай радні брыдка перад чужымі людзьмі. Маці злуе тады на бацьку і крычыць, што і сам ён не лепшы за дзеда: «Ён хоць стары, але ўмее і хату зрабіць, і печ складзе, а ты ні да чога не здатны.— Маці пачынае крывіцца, шморгае носам і выціраецца хвартухом.— Во дзерава гніе, каб узяў ды рабіў хату. Няўжо і звекаваць думаеш у гэтай падпаветцы?» — і ў мацеры па сухой шчацэ коціца сляза, пакідаючы мокры шнар.
Мы жывём у падпаветцы, у якой бацька выразаў невялікае, на чатыры балонкі, акенца, паклаў столь, зрабіў печ, выбіў гліняны ток,— але якая гэта хата, і мы хочам зрабіць, як маці кажа, людскую. У гародчыку ўжо ляжыць, складзена на тоўстыя друкі, каб не гніло ад зямлі, дзерава, пад якое лазяць нясціся нашыя куры. Маці, знайшоўшы дзе які кій, выпорвае, ганяе іх адтуль і, спомніўшы зноў, што не будуецца хата, кляне бацьку.
— А во, глядзі, брат, што кабета дала,— дзед дастае з кішэні скручаны пасак паперы з выразанымі зубкамі і намалёванымі кветкамі.— Бардзюр,— кажа дзед і раскручвае трохі гэты скрутак, што падобны да шляка з карункамі, які прышываюць кабеты сабе да фартухоў і сподніх спадніц.— На бяры,— дзед зноў скручвае гэта бардзюр.— Мне нашто? Вам у новую хату... Купіце шпалераў і кругом сцяны пад столлю гэты шляк прыбіце.
Я, здаецца, бачыў у некага такі шляк, толькі ён быў прыбіты не да сцяны, а да бэлек. Гэта ў тых хатах, у каго ёсць дзяўчаты, там яшчэ і над вокнамі вешаюць чырвоную ці зялёную паперу з выразанымі зубкамі і кветачкамі. А мы толькі на свята падтыкаем пад бэлькі сырыя яловыя лапкі ды сыплем каля парога пасечаны аер.
I я ўжо бачу новую хату з падлогаю, па якой, мусіць, добра хадзіць босым, не то што па нашым току: з яго за ногі бярэцца пясок, а там, дзе стаяць чыгуны, цэбры, дзе разліваецца вада, яшчэ і гразь, слізкая, чорная — уступіш у яе, і гадка.
У хаце з падлогай хораша, ды калі яшчэ паставіць вазонаў, павесіць на вокны чырвоную паперу, павыразаўшы ў ёй ножніцамі кветачкі і зубкі, ды кругом сцяны пад столлю наклеіць гэты бардзюр...
— Нясі, нясі дадому, брат,— дзед кладзе на галаву сваю суконную кепку з акладкаю і ідзе дадому, няцвёрда ступаючы трохі падагнутымі ў каленях нагамі. Адышоўшыся, пачынае спяваць:
Ён смешны ў гэтай суконнай кепцы з акладкаю, у камізэльцы — чорнай спераду і шэрай, як залатанай вялікім лапікам, на спіне. Ззаду камізэльку сцягвае за два чорныя хвосцікі ржавая, з аблупленаю фарбаю бляшка. Камізэлька сабралася ў фалды, і шырокія ў паясніцы порткі, якія дзед туга падперазаў вузкаю, дзе паабразанаю брытвай, папругай, таксама сабраліся ў фалды.
Бабы, што варочаюцца з кірмашу, убачыўшы, як дзед пачынае тупаць нагамі, паднімаючы на дарозе пухкі горкі пыл, і трасці белымі локцямі, рагочуць і паказваюць адна адной:
— Глядзі, глядзі!.. А кажуць, што не да танцу абадранцу.
Цяпер ратамцы ўжо не ходзяць цераз дзедава поле, ідуць дарогаю: выкапаная ўпоперак сцежкі яма ды яшчэ тычкі з пучкамі саломы, панавязванай на іх, што дзед паставіў у канцы поля, усё ж памаглі.
Ратамцам цяпер бяда: за дзедаваю хатаю, дзе дарога перасякае клін балотца, заўсёды пасля дажджу стаіць глыбокая, аж па самыя восі лужына. На ёй, як на завоінцы, плаваюць чорненькія казюркі. А калі лужыну разаб’юць калясьмі, перамяшаюць торф з вадою, яна робіцца густая, як жытняя зацірка. У суш гэтая чорная зацірка яшчэ больш гусне і зацягваецца плеўкаю. Плеўка падсыхае, скручваецца, што тонкае сала на гарачай патэльні, і пераціраецца ў прах. У лагчынцы астаецца пухкі, як вальцованая мука, пыл. Покуль зноў не пойдзе дождж і пыл не перамяшаецца ў рэдкую чорную зацірку, яна ліпне да колаў і абвальваецца чорнымі камякамі далёка на дарозе.