«Як у казцы,— здзівіўся я.— Каб і хацеў, дык не прыдумаў бы такую сустрэчу».
— Ёй вось таксама…— Клянкова — то была яна — паказала на сваю суседку.— Праўда ўсё роўна, кажу ёй, возьме верх над крыўдаю. Жыццё ў нас цяперака такое.
Я не памятаю, што адказаў Клянковай. Нешта, відаць, банальнае, бо не запомнілася. Ды тут і не патрабаваліся нейкія асаблівыя словы. Усё, што ў той час запаўняла думкі і пачуцці жанчыны, было гранічна ясна і ім абедзвюм, і мне. Адно засталося ў маёй памяці назаўсёды: пачуццё, якое ахапіла тады мяне,— на душу мне сышла ясная раўнавага, якой я ў штодзённых клопатах даўнавата не чуў.
Пад’язджаючы да свайго прыпынку, жанчыны загадзя падняліся і падышлі да выхада. Клянкова стаяла роўна, трымаючыся рукой за біла пярэдняга сядзення. Аўтобус затармазіў, дзверы расчыніліся, і яна лёгка ступіла на прыступку.
Гапоненка сустрэў мяне стрымана. Перакінуліся словамі пра жыццё-быццё, пра надвор’е. Пра рыбалку ён не заікнуўся нават, быццам і не было ў нас ніякай дамоўленасці наконт яе. Я, счакаўшы крыху, сам памкнуўся нагадаць яму тое, што ён некалі мне так ахвотна прапанаваў. Думаў, цяпер яна, рыбалка, можа як ніколі раней, будзе дарэчы: седзячы за вудамі, якраз і пагаворым пра тую недарэчную судовую справу, абмяркуем яе з усіх бакоў. Павінен жа ён, у рэшце рэшт, усвядоміць, што несправядлівасцю ў адносінах да Клянковай перш-наперш паклаў брудную пляму на сваё сумленне. Я намякнуў здаля:
— А надвор’е цудоўнае ўстанавілася.
Гапоненка нервова перасмыкнуў вуснамі. Адразу здагадаўся, куды я хілю.
— Няма мне часу па рыбалках ездзіць,— адрэзаў.— План трэба выконваць. У цябе — іншая справа. Ты свой ужо, напэўна, перавыканаў. 3 таго сотню, з таго дзве…— Гаварыў адрывіста, рэзка. Аднак у ягоных словах чуліся роспач і заклапочанасць, ён быццам апынуўся на скрыжаванні і цяпер не ведае, куды ісці далей.
Гаворкі ў нас не атрымалася.
— Бывай.— Я падняўся з крэсла.
Гапоненка нічога не адказаў мне, толькі зрабіў такі рух, быццам памкнуўся падаць руку. Але не падаў, павярнуў галаву да шырокага акна, за якім гула вуліца, пазіраў кудысьці далёка-далёка. Потым ён таропка дастаў папяросу, чыркануў запалкай раз, другі, трэці, зламаў яе і стаяў, трымаючы незакураную папяросу ў губах. Паўза была напружаная, і яна, здавалася, нешта няўлоўна перамяніла ў ім.
Нарэшце ён паглядзеў на мяне, іншым голасам, цішэй, сказаў:
— Так, часу няма.
Выйшаўшы ад Гапоненкі, я ў калідоры сустрэўся з Бабчанком. Ён, прыгнуўшы крутыя шырокія плечы, бег са сваёй цёмна-зялёнай папкаю. Відаць, да дырэктара на даклад. Параўняўшыся са мною, прыпыніўся, хуценька азірнуўся і таямніча прашаптаў:
— Івану Ігнатавічу ўчора на партыйным бюро за Клянкову вымову далі.
Не ведаю, як атрымалася, што я не стрываў. На той час са мною ўпершыню такое здарылася. Я з непрыхаванай злосцю, зычней, чым гаварыў заўседы, выгукнуў:
— А табе? — Вокліч мой прагучаў на ўвесь калідор.
Бабчанок не стушаваўся, не пакрыўдзіўся за маю непрыязнасць. Паглядзеў на мяне спакойна, адказаў так, як гаворыць чалавек пра тое, з чым ужо даўно звыкся:
— I мне ўляпілі. Таксама вымову. Бачыце, як атрымліваецца: начальнік вінаваты, а стрэлачнік адказвай…
Мусіць, у маіх вачах ён убачыў штосьці больш рашучае, чым злосць, бо адступіў убок, даючы мне праход, хаця і так не стаяў на дарозе. Сам не зрушыўся, пакуль я не пайшоў. Быццам яго адразу скавала нейкая нечаканая думка.
Надвячорак быў ясны, ціхі. У высокім блакітным небе — ані хмурынкі. Залацістае святло заходзячага сонца квола трымцела на белых і светла-шэрых сценах дамоў, на шыбах вокнаў.
Дадому я ішоў пешкі. Маўклівы і засяроджаны. Успамінаў то Гапоненку, то Бабчанка. I раптам дужа пашкадаваў, што ім не давялося пачуць тую размову ў аўтобуее.
ЗДЫМАК У ГАЗЕЦЕ
Была пара, калі людзі вярталіся з палёў і ферм. Я сядзеў на лавачцы каля бацькоўскай хаты, любаваўся барвовымі гваздзікамі ў агародчыку. Яны, здавалася, аж палалі.
— Ну, добры дзень, вучоны юрыст,— яшчэ здаля прабасіў дзед Логвін.— На перадых прыехаў? Яно і добра, што прыехаў. У вёсцы, асабліва ля бору каторая, паветра гаючае, не раўня гарадскому.
3 той пары, як я апошні раз бачыў дзеда Логвіна, прайшло з паўдзесятка год, а ён амаль не змяніўся. Па-ранейшаму задзірыста тырчалі вялікія вусы, не вянуў ядраны румянец на шчоках, не бляклі вочы. Толькі кучаравая густая барада была ўжо не рудая, а нейкая пярэстая.