Ведаеш, я ўсё роўна Цябе кахаю. Па-ранейшаму. Ты такі ж, як пры першай нашай сустрэчы: хударлявы, смешны, наіўны, загадкавы, усемагутны, непараўнальны.
Я адчуваю чалавечнасць. Твае скупыя словы спрабуюць здавацца лагоднымі, Твае халодныя рукі спрабуюць быць пяшчотнымі. Гэтыя спробы не звязаны з тваёй прафесіяй. Спробы, няўдалыя намаганні ідуць ад Твайго неіснуючага сэрца. Але правілы.
Ён адмовіцца. Тады як?..
***
Увайшла Марана. У вянку з сухіх кветак. Спынілася і запытальна ўзіралася вачыма ў маці.
— Маранка, хадзі да мяне!
Эглея працягнула рукі. Дзяўчына нерашуча памарудзіла, а потым пабегла ў абдымкі да матулі.
Жанчына адклала вянок убок і пачала адной рукою гладзіць чорныя валасы дачкі.
— Скажы, Марана, ты мяне любіш?
Марана ўсміхнулася, абняла маці і паспрабавала пацалаваць у лоб, але тая адсунулася.
— Не, не так.
Дзяўчына тады, што было моцы, прыціснулася да Эглеі, паклаўшы галаву ёй на грудзі.
— Скажы, што ты мяне любіш!
Марана незразумела паглядзела на маці.
— Ты ж мяне любіш? — скажы гэта!
Дзяўчына пачала адыходзіць, але Эглея схапіла яе за руку і зноў прыцягнула да сябе.
— Гэта ж так проста: «Матуля, я цябе люблю!»
Дачка адмоўна хітнула галавой.
— Скажы гэта!
Марана паспрабавала вырвацца, але маці моцна яе трымала. Дзяўчына апусціла вочы.
— Скажы! Я жадаю гэта пачуць!
Эглея падняла галаву Мараны, каб тая глядзела ёй у вочы.
— Досыць маўчаць! Скажы! Чуеш, скажы!
Жанчына патрэсла дачку за плечы, але тое не дапамагло. Марана, каб не глядзець на раз’юшаны твар маці, заплюшчыла вочы.
— Няўжо ты не любіш сваю маці? Адкажы!
Дзяўчына ўся сцялася. Тады Эглея ўдарыла дачку далонню па твары.
— Скажы! Я хачу гэта пачуць! Ты павінна гэта сказаць!
Эглея лютавала. Яна біла сваю дачку, а тая толькі ледзь мармытала, стрымліваючы голас. Урэшце Марана здолела вырвацца. Дзяўчына ўпала на падлогу. Яна ўся дрыжала, расчырванелы твар палымнеў, з вачэй ліліся буйныя слёзы.
— Ты павінна гэта сказаць. Ты ж мая дачка.
Марана падхапілася і кінулася з хаты. У дзвярах яна сутыкнулася з Бацькам. Яны нейкі час глядзелі ў вочы адзін аднаму, пасля чаго Марана выбегла на падворак.
***
Ён перавёў позірк на Эглею. Яна ўжо даўно навучылася вытрымліваць гэты халодны і пранізлівы погляд. Цішыня.
— .Прывітанне, Мілы!
— Прывітанне, любая.
Ён пачаў распранацца. Паставіў торбу, павесіў плашч, зняў боты, нацягнуў тапкі, узяў торбу і пайшоў у пакой.
Эглея ўстала з крэсла. Праз некалькі хвілін Ён вярнуўся. Прыхапіў шчотку і пачаў чысціць боты.
Эглея назірала за Яго механічнай працай. Звычайна яна ў гэты час ставіла ежу і чакала Яго за сталом. Ён зноў паглядзеў на яе.
— Так, любая.
— Ведаеш, я ўночы была з іншым мужчынам.
Ён апусціў вочы і вярнуўся да чысткі ботаў.
— Ты чуў, што я сказала?
Ён пачаў драіць другі бот. Не паварочваючы галавы ціха адказаў:
— Яго дзіця народзіцца нежывым.
Ногі Эглеі падкасіліся. Каб не ўпасці, жанчына схапілася за крэсла.
— Але ж гэта і маё дзіця!
— Тваё дзіця — гэта Марана.
— Не, гэта Твая дачка. Ад мяне ёй анічога не дасталося.
— У яе твае блакітныя вочы.
— Хіба ж у маіх вачах ёсць такая бясконцая глыбіня? Не. Гэта Твае вочы. Шэрыя вочы, якія змянілі колер на блакітны.
Ён паставіў бот, устаў і пайшоў на кухню гатаваць сабе ежу.
***
Ён сядзеў за сталом і еў. Правілы этыкету былі Ім механічна даведзены да дасканаласці. Эглея села насупраць. Жанчына глядзела на Яго, амаль што пераняўшы Ягоны халодны позірк.
— А ці смачна Табе?
— Так.
— Ты навучыўся адрозніваць смак?
Ён крыху памарудзіў, пасля адклаў прыборы і звярнуўся да жонкі:
— Я цябе слухаю.
— Вызвалі мяне!
— Зрабі, калі ласка, гарбату.
Эглея ўстала з-за стала і пайшла на кухню.Вярнулася. Паставіла гарбату на стол. Села насупраць.
— Вызвалі мяне!
Ён механічна падзьмуў на гарачую гарбату і пачаў маленькімі глыткамі піць.
— Ты абяцаў мне бясконцую маладосць. Гэта так. Гэта як кубак з гарбатай. Але твой з гарбатай, а мой — пусты. Ты не можаш нічым яго напоўніць: ні каханнем, ні іншымі пачуццямі. Я аддаю Табе сваю цеплыню і нічога не атрымліваю ўзамен. Вызвалі мяне!
— Я не магу. Гэта скасуе ўсталяваны парадак. Мне патрэбна цеплыня.
— Патрэбна? Парадак? А як жа я? Мне таксама патрэбны некаторыя рэчы.
— А як жа тыя людзі, якім неабходна ў апошні час хоць крышачку твайго цяпла? Яны не павінны пакутаваць...
— Што такое іх хвіліны ў параўнанні з маёй бясконцасцю? Я. я пакутую. Я пакутую не менш за іх. Хто сагрэе мяне?
— Не прасі. Нельга. Тым больш, ты павінна вынасіць гэтае дзіця.
— Дзіця? Яно ж народзіцца мёртвае!
Ён апусціў погляд.
— Кожнаму свой час. Падумай пра Марану.
— Ты хочаш, каб я пабачыла смерць дачкі? Ведаеш, як страшна не пачуць голас немаўляці пры нараджэнні?! Марана маўчала. Гэта было жудасна! Я не вытрымаю больш.
— А што рабіць Мне...
— На свеце шмат дзяўчат.
— Так. Але каму Я патрэбны такі. халодны.
Ён зноў падняў на яе вочы і паспрабаваў усміхнуцца.
— Ты жартуеш? Жартуеш. Мая прысутнасць не мінула дарма. Хутка ты ўжо будзеш зусім як чалавек.
— Я не магу.
— Ты навучыўся жартаваць. Больш-менш. Вось Табе яшчэ адзін занятак па чалавечнасці: трэба ўмець ахвяраваць. Ахвяраваць часам, ахвяраваць правіламі — усім. Ахвяраваць дзеля блізкіх табе людзей. Дзеля тых, хто таксама ахвяруе ўсім дзеля цябе.
— Я не здольны. Ты ведаеш. Ахвяруй ты. дзеля людзей. ахвяруй дзеля Мяне.
— Хіба ж у мяне ёсць выбар?..
Яны сядзелі моўчкі. Ён глядзеў на яе, яна на Яго. Моўчкі.
Адчыніліся дзверы. Увайшла Марана. Ён зірнуў на дачку. Вочы ў вочы. Яны размаўлялі. Моўчкі. Праз вочы.
Марана падышла да маці. Абняла яе. Пацалавала ў лоб. Схілілася над вухам і ледзь чутна прашаптала:
— Я ЛЮБЛЮ ЦЯБЕ, МАТУЛЯ!
***
— Добры дзень, Эглея.
— Вы ведаеце маё імя?
— Я шмат чаго ведаю.
— Маеце нейкую справу да мяне?
— Так. Хочаш быць бясконца маладой?