— Няўжо сам Цмок?
Я стукнуў па мяху нагою:
— Пан Цмок, азавіся. Ку-ку…
— Выпусціце мяне, злыдні, — заенчыў Цмок.
— Не выпускайце, — устрапянуўся сабака. — Ён калісьці прымушаў, каб я стойку на лапах рабіў. У мяне ад той стойкі і цяпер галава трасецца.
— Паскуднік! — данеслася з мяха.
— Яшчэ лаецца, — з крыўдаю прамовіў сабака. — Дазвольце яго дубцом пацягнуць.
Дзіма ўсміхнуўся:
— Калі ласка.
Сабака выхапіў з маіх рук дубец і са ўсяе сілы сцёбнуў па мяху.
— Ай-я-яй! — заенчыў Цмок.
Сабака сцёбнуў у другі раз.
— О-ё-ёй…
— Што, падабаецца? — спытаўся я ў сабакі.
Сабака шчасліва-шчасліва ўсміхнуўся:
— Яшчэ як.
— Ну і лупі, пакуль не надакучыць. А мы пойдзем. Некалі нам тут сядзець.
Сабака выцягнуўся, казырнуў:
— Буду старацца!
— Не сабака, а сапраўдны ваяка, — у рыфму сказаў Дзіма і дадаў: — Мех не развязвай, дваранін. Калі выпусціш Цмока, дык ён цябе разам са штанамі праглыне.
Мы зайшлі ў будан, забралі скрыпку і, пасвістваючы, накіраваліся да калодзежа.
Зноў з сябрамі
У музыкі-чарадзея ажно слёзы на вачах выступілі, калі ён убачыў сваю скрыпку.
— Прынеслі? Усё-ткі прынеслі? — толькі і прамовіў.
Узяў у рукі, прытуліў да грудзей.
— Цяпер я з табою ніколі не разлучуся.
— Малайцы хлопцы, — пахваліў нас дзядзька Тодар. — Цяпер да мяне. У госці.
Канечне, нам хацелася пабыць з сябрамі. Так, так, менавіта з сябрамі. Няхай дзядзька Тодар і музыка-чарадзей старэйшыя за нас, але мы непрыкметна пасябравалі з імі. Быццам з роўняй, пасябравалі. Як самыя блізкія сталі яны нам. Але ж і дома, гэта мы добра ведалі, чакаюць нас, непакояцца. А магчыма, і ва ўсе званы б’юць.
— Дзякую за запрашэнне, — сказаў Дзіма. — Не можам сёння. Як-небудзь у другі раз.
— Разумею, — прагаварыў дзядзька Тодар. — Свая хатка — родная матка.
— Можа, крыху адпачнем? — звярнуўся я да Дзімы.
Ногі мае проста гудам гудзелі. І па лесе давялося пахадзіць, і настаяцца, і ў мяху наскакацца.
— Не, — сказаў Дзіма. — Дома адпачнем.
— Ідзіце, — прамовіў музыка-чарадзей. — Я для вас на скрыпцы пайграю. Каб стома прайшла.
Дзядзька Тодар абняў нас, развітаўся, і мы пайшлі па сцяжынцы. А праз хвіліну пачуліся лагодныя гукі музыкі. Стала лёгка-лёгка. Так лёгка, што хоць у скокі пускайся.
Я азірнуўся.
— Дзякую. Мы яшчэ вернемся, — крыкнуў.
Чароўная мелодыя гучала, спяваючы аб шчасці, і радасна было на душы.
Частка трэцяя
Пяць добрых спраў
Як пачыналася завязка
Тры дні мы з Дзімам пражылі без усякіх прыгод. А вось на чацверты дзень, у сераду…
Не, не стану забягаць наперад. Паслухайце, як пачыналася новая завязка.
Раніцою мы з Дзімам ішлі ў школу. Ідзем, значыць, пазяхаем (перад гэтым цікавы фільм паказвалі ў перадачы «Для тых, хто не спіць», і мы з Дзімам, вядома, таксама не спалі, глядзелі яго), а насустрач загадчык фермы дзядзька Рыгор, ці, як у вёсцы завуць яго, Іванавіч. Дваццаць сем гадоў хлопцу, а ўжо Іванавіч. Заслужыў.
Параўняўся ён з намі і пытаецца:
— Не выспаліся, хлопцы?
— Не, — пазяхнуў я.
— Каб які дабрадзей дзве ночы стачыў, то, канечне, выспаліся б, — вырашыў пажартаваць Дзіма.
Іванавіч крыва ўсміхнуўся:
— А калі я вас цяпер за вушы ды ў міліцыю?
— За што? — спачатку не дайшло да мяне.
— За вушы, — цвёрда сказаў Іванавіч. — А пасля: — Па-добраму прызнавайцеся. Я ўсё ведаю.
Рыжыя вусы ў Іванавіча таргануліся. У яго, ведаў я, заўсёды так, калі злуецца. Мы стаялі як апараныя кіпнем.
— Мы нічога кепскага не рабілі, — першым апамятаўся Дзіма.
— А чаму не выспаліся?
Злосць мяне ўзяла. Хай сабе ён загадчык фермы, хай сабе Іванавіч, але чаму сярод вуліцы запыняе? Чаму ні за што чапляецца да нас?
— Вы ў сябе на ферме камандуйце. Даяркамі і каровамі, — кажу. — А нам у школу трэба ісці.
Зноў у Іванавіча вусы таргануліся.
— Смелыя, — працадзіў ён праз зубы. — Паглядзім, як у міліцыі заспяваеце.
— Мы і ў школе наспяваемся. Во хопіць, — правёў я рабром далоні па горле. — Сёння ў нас спевы якраз.
Іванавіч падняў руку. Відаць, хацеў схапіць нас за вушы, але мы, як два зайцы, адскочылі ўбок.
Іванавіч пагладзіў свае рыжыя вусы, а потым спытаўся:
— Навошта кароў павыганялі?
Калі б гэты эпізод у якім-небудзь фільме паказвалі, то я аж бакі рваў бы. Але тут было не да смеху. Я разумеў, што трэба ратавацца.