Nederlanda Esperantisto. Of. org. de NSE «La Estonto estas Nia». Fondita en 1931. Aperas en ned. lingvo kaj en E. Formato 24.5×15.5. Red. P.W. Baas kaj H. de Wolf.
Nedertanda Katoliko. Gazeto en ned. lingvo kaj en E. Fondita en 1910. Formato 21×14. Redaktis Smulders, Damen, Heilker; nun Brouwer.
Nederlando. Ĉar Nederlando por siaj komerco kaj trafiko havas multnombrajn interrilatojn kun la cetera mondo kaj ĉar ĝia lingvo estas nur malmulte konata, la nederlandanoj estas devigitaj multe okupi sin pri la lernado de fremdaj lingvoj. La angla, franca kaj germana lingvoj estas instruataj tre multe kaj granda parto el la iom kleraj homoj scias pli malpli almenaŭ unu el tiuj lingvoj. Ŝajnas, ke ĉi tiu situacio malfavore influis la disvolviĝon de la E-movado kaj iom malhelpis ĝian disvastiĝon. Alie ne estas klarigeble, pro kio, malgraŭ la multa propagando, E en la unuaj 25 jaroj ne pli rapide progresis.
La komenco de la E-movado datumas de 1901, kiam D. Uitterdijk komencis sian pioniran laboron per publikigo de la unua detala lernolibro, verkita laŭ «Manuel Complet» de Beaufront. En 1902 li ekeldonis «La Holanda Pioniro, regula monatgazeto kaj tempa ligilo inter la E-istoj en la holande parolantaj landoj.» Sur ĝia titolpaĝo estis presata «Oficiala organo de klubo la estonteco estas nia.» Ĉi tiu klubo tamen nur ekzistis sur papero! La enhavo de la gazeto konsistis el dulingvaj informoj pri la movado, tradukaĵoj kaj ekzercoj. La kunlaborantoj estis tre malmultaj; la redaktor-eldonanto mem devis plenigi preskaŭ la tutan gazeton. Ĉar la abonantaro ne atingis eĉ la nombron 100, «La Holanda Pioniro» baldaŭ ne, plu aperis regule kaj post tri jaroj eliris la lasta (16-a) numero. Sed la holanda pioniro mem ne ĉesis labori! Dank’ al lia persista laboro kaj la helpo de C.J. Baart de la Faille, H. Blok, H.J. Bulthuis, R.H. Homulle; D.F. Romein (aŭtoro de la unua propaganda broŝuro), Bruno P. Tideman, W.J. Steinbuch, A.M. Valeton k.a. la nombro da E-istoj iom post iom kreskis. La 16an de Nov. 1903 stariĝis en Utrecht la unua E-grupo, kies fondintoj estis: Baart de la Faille, J. van Beusekom, J. van Enschut, G. van Romburgh, Romein kaj C.H. de Vos. Sekvis Amsterdam (1905; iniciatinto: R.H. Homulle, aktivaj agantoj: H. Blok, J. de Haan, H.J. Weg), Rotterdam (1906, M.J. Wessel) kaj Hago (1906, Bulthuis). La amsterdama grupo aperigis gazeton «Amsterdama Pioniro.» Jam la 27an de Aŭg. 1905 stariĝis la Holanda Societo E-ista «La Estonto Estas Nia» (Poste oni anstataŭis «Holanda» per «Nederlanda»; mallongige oni nomas ĝin «LEEN»). Ĝiaj unuaj estraranoj estis: Baart de la Faille, H. Blok, Romein, Uitterdijk kaj Valeton. En 1909 ĝi transprenis «Amsterdaman Pioniron" kaj daŭrigis ĝin kiel «La Holanda pioniro.»
La propagandon por E inter la katolikoj komencis J. Lüneman kaj H B. van Zwet, kiuj en 1907–08 tradukis artikotojn el «Espero Katolika» kaj aperigis ilin en katolikaj gazetoj. Baldaŭ aliĝis al ili T.H.W. Elbers, pastro Faber kaj W. Lutkie. Ĉi tiu kvino formis «provizoran komitaton» kaj publikigis alvokon al la nederlandaj katolikaj E-istoj por fondi katolikan E-ligon. Al ĉi tiu alvoko ne venis eĉ nur unu respondo! Tamen la komitato daŭrigis labori, varbis aprobantojn por sia ideo kaj la rezulto estis, ke la 29an de Aŭg. 1909 fondiĝis la Nederlanda Katolika E-ista Ligo «Nederlanda Katoliko» («N.K.»). Estraranoj estis: Elbers, Lüneman, J.P.L. Niesten, pastro L.J.J.M. Poel, prof. pastro G. van Poppel, Dr. J.N.J. Smulders kaj H.B. van Zwet. Komence la Ligo havis ĉ. 100 membrojn. Katolikaj grupoj ankoraŭ ne ekzistis, sed tuj post la starigo de «N.K.» jam fondiĝis tiaj en ’s-Hertogenbosch, Rotteram Schiedam kaj poste en aliaj urboj. Ekde 1910 «N.K.» eldonis monatan gazeton kun la sama nomo, redaktata de d-ro Smulders. La katolika movado kreskis tiel, ke jam en 1911 ĝi povis organizi la 2-an int. katolikan E-kongreson en Hago. Du jarojn poste la membronombro de «N.K.» jam superis tiun de «LEEN» per 100 %!
Inter la laboristoj J.L. Bruijn faris la unuan propagandon, publikigante kurson en ĉiutaga popolgazeto en 1906. Laŭ lia iniciato stariĝis en 1907 en Hago la unua laborista grupo, kies ĉefaj aktivuloj estis Bruijn, R. Coomans, Lüneman (kiu poste laboris en la katolika movado) kaj K.H. Meijer. Ĉi tiu grupo aperigis 2 gazetojn. «Frateco» (1908–09) kaj «Laborista E-isto» (1910–11). En 1907 ankaŭ fondiĝis grupo en Amsterdam, en kiu W. Nutters ludis gravan rolon stariĝis en 1911 la «Nederlanda Federacio de Laboristaj E-istoj» («Fed.»), konsistanta komence el nur 2 sekcioj! La estraron konsistigis Nutters, prez, Meijer, sekr. Coomans, kas., H.J. de Bie kaj Krijger. Aperis (1912–14) monata gazeto «Arbeider Esperantist» (Laborista E-isto) kiun redaktis Nutters kaj poste Meijer.
En la komenco de 1913 la nombro da organizitaj E-istoj estis jena (laŭ „La Holanda Pioniro“, febr. 1913), „LEEN“: 14 grupoj, 459 membroj, „N. K“ 15 grupoj, 921 membroj „Fed“ 8 grupoj, 209 membroj, Zelanda (provinca). Prop. Komitato 6 grupoj, 152 membroj, izolitaj grupoj 13, 294 membroj; do entute 2035. Komparante ĉi tiun staton kun tiu de sept. 1911 oni konstatas kreskon de ĉ. 500 membroj en 1¼ jaroj.
El la periodo antaŭmilita estas ankoraŭ menciinde, ke „LEEN“ starigis E-ekzamenojn (1908) kaj Gazetarklubon por propagandi kaj defendi E en la gazetaro, ke ĝi organizis en 1913 tritagan Nederlandan E-Kongreson, ke la katolikaj E-istoj en Nederlando ludis gravan rolon en la int. katolika movado kaj eĉ gvidis la int. organizon kaj ĝian organon, ke en 1908 E estis enkondukata kiel instrua fako en la edukejo „St. Louis“ en Roermond, ke el la laboristaj gvidantoj nederlandaj preskaŭ nur la anarkistaj iom favoris E, ke la int. laborista E-organo „Internacia Socia Revuo“ dum kelka tempo (1910–14) aperis en Nederlando kaj ke en 1912–13 okazis komunumaj Ekursoj en Hago.
La mobilizo en 1914 kaj ĝiaj sekvoj haltigis la regulan evoluon. La „Fed“ ĉesis funkcii kaj ĝia organo ne plu eliris „LEEN“ kaj „N.K.“ pro perdo de membroj malplifortiĝis. En pluraj lokoj la movado vegetis aŭ tute stagnis. Sed estis ankaŭ lokoj, kie la E-vivo daŭris. Stariĝis eĉ novaj grupoj, i.a. en la tendaroj de belgaj internigitoj, kie Fr. de Backer, H. Bonabo, H. Demeersseman k.a. multe propagandis. Aperis propaganda kaj informa gazeto „Semereto“, eldonita de Fratoj Bek en Veghel kaj redaktita de P.A. Schendeler, kiu dum la tuta jaro 1916 regule ĉiusemajne eliris. Diversaj pacifistaj organizoj, kies sidejo estis en Nederlando, uzis la servojn de la E-istoj, publikigante artikolojn en E-aj gazetoj. La Konsilantaro Nederlanda kontraŭ la milito, la Komitato Eŭropa Federacio kaj la Movado por rifuzo de militservo aperigis eldonaĵojn en E.
En la fino de 1918 montriĝis signoj de revigliĝo, kiu esprimiĝis i.a. per apero de semajna prop. gazeto «Nederland-Esperanto», eldonata de J.L. Bruijn, per restariĝo de la «Fed.» kaj per ioma kresko de la E-istaro. Grava okazantaĵo estis la 12-a UK en Hago 1920. Ĝi donis fortan stimulon al la movado. En 1920–23 «LEEN» kaj la «Fed.» eldonis la gazeton «Nederland-Esperanto» kiel komunan organon, de 1922 sub la titolo «Holanda E-isto». Poste la gazeto iĝis privata posedaĵo de A. Kloek kaj C.G. Sterkenburg, la tiamaj red. kaj adm., kiuj daŭrigis la eldonon kiel «studa gazeto por komencantoj kaj progresintoj».
Menciinda estas epizodo, en kiu J. van Hengel ludis rolon. Ĉi tiu estis stariginta t.n. «Holandan E-Oficejon» kaj eldonis monatan prop. gazeton «Wereldtaal» (Mondlingvo) en 1924–27. En 1925 estiĝis kontrakto inter li kaj la posedantoj de «Holanda E-isto», laŭ kiu li prizorgus administradon kaj reklamadon de la gazeto. Sed li ne pagis la presiston, aperigis de li mem redaktitan numeron de gazeto, ktp. Pro tio la eldonantoj devis provizore ĉesigi la eldonon. Tiam Van Hengel komencis grandskalan konkurencan entreprenon, eldonis gazeton «Holanda E-Pioniro», lernolibron ktp., faris el «Holanda E-Oficejo» anoniman societon, establis propran presejon, fondis Nederlandan Esperanto-Asocion, starigis Universalan Spesmilan Bankon kaj … bankrotis en 1927.