Fako E -- Vortaroj (140 vol.).
Fako F — Propagandaj broŝ. (600).
Fako G — Socialaj sciencoj, filozofio, juro, religioj, ktp. (300 vot).
Fako H — Sciencoj puraj kal aplikataj (220 vol.).
Fako I — Komerco, turismo, internaciaj foiroj (320 vol.).
Fako J — Literaturo (600 vol.).
Fako K — Gazetoj (240 vol.).
Entute 3000 volumoj aŭ broŝuroj, plus 40.000 eltranĉaĵoj de ne-E-al gazetoj. — L. BASTIEN.
Biblioteko de Davidov. En la apudvolga gubernia urbo Saratov, Rusujo. Ĝi estas unu el la pfej famaj E-bibliotekoj. Ĝia katalogo aperis dufoje: en 1908 ĉe Möller kaj Borel en Berlin kaj en 1911 ĉe Germana Akademia E-Ligo. Laŭ tiu ĉi dua eldono la biblioteko havis 1996 titolojn de libroj, broŝuroj kaj prop. folioj presitaj kaj hektografitaj (10.000 titolojn de ĉiaj eldonaĵoj en kaj pri E enkalkulante muzikaĵojn, ilustritajn poŝtkartojn, fotografaĵojn, prop. markojn ktp.) jene dividitajn (statistiko de ECO) laŭ decimala klasifiko:
Filologio-lingvoscienco 53.90%
Literaturo 18.98%
Historio-geografio 7.16%
Bibliografio 3.00%
Socialaj sciencoj 3.26%
Aplikataj sciencoj 5.26%
Belartoj 3.66%
Religio 1.86%
Ekzaktaj sciencoj 1.56%
Filozofio 1.36%
Post la rusa revolucio 1917 la soveta registaro naciigis la bibliotekon, sed en 1921 pro malgrandigo de la regna buĝeto, «Saratova Polit-Prosvet» (liberiga regna institucio) rifuzis ĝian admintstran kaj financan prizorgadon. Privataj E-istoj (Sajapin, E. Ananjeva) faris heroajn klopodojn por konservi la bibliotekon, (1. S-ulo, 1925, n-ro 33.), kiam tiu magazena ejo, kie estis la biblioteko lokita, estis luigata al privatulo. En 1922 la bibliotekon prenis sub sian protekton Saratova E-Societo, en feb. 1923 la gubernia filio de SEU, kies gen. sekr. Sajapin kun sia familio ekloĝis en ĝia malvasta trapolvita ejo. Ĉar la sama ejo servis ankaŭ kiel E-klubo, kursejo kaj librodeponejo, Sajapin estis devigata por du jaroj sigeli la ŝrankojn, por ke ne pereu la librotrezoro. Fine en 1925 la Saratova Gub. Polit-Prosvet komencis akceptadi kaj inventarigi tiun ĉi multekostan popolan propraĵon, sume 9500 ekzemplerojn ĉiuspecajn. ŜIRJAEV.
Biblioteko de la Lingvo Internacia. Fondita en 1894 laŭ propono de Z (E-isto, 1894, n-ro 3.), estis la unua kolekto de E lit. verkoj; ĝi estis presata en Nürnberg ĉe W. Tammel kaj ĝia eldonado daŭris ĝis 1898. «La biblioteko, red. kun plej granda zorgemo de nia kara Majstro mem, aperadis laŭ formato 14×21. Ĝi enhavis pleje verkojn de rusaj aŭtoroj, aŭ tradukitaj, aŭ originalaj, kaj ankaŭ lernilojn en diversaj lingvoj. Netakseble valoraj estas por ĉiuj veraj E-istoj tiuj ĉi kajeroj kun verdaj kovriloj.» (El artikolo de K. Steier, represita en Mobusz: Dokumentoj, p: 33.)
Biblioteko de UEA, en Genevo (Genève). Hodiaŭ la plej ampleksa biblioteko pri E kaj la tutmonda lingvo estas tiu de UEA. Ĝi apartenas al la Asocio kaj estas parte speco de dokumentiga fonto por la oficejo de UEA, la redakcio de „E“ kaj pli vaste por la E-istoj, kiuj deziras informiĝi serioze pri ia detalo de la libraro de E.
Iam, antaŭ la fondo de UEA, la Svisa E-Societo starigis bibliotekon. Ĝin administris tre zorge du personoj: s-ro Schmid, filo de konata svisa E-isto Jakob Schmid, en Bern, kaj Eduard Stettler, la prez. de UEA. La biblioteko konsistis el kelkcent numeroj, plej parte binditaj libroj. Ed. Stettler veninta al Genevo por libervole labori en la oficejo de UEA prizorgis la bibliotekon. La Svisa Societo tamen ne tre interesiĝis pri tiu ĉi biblioteko kaj estis nefacile trovi iun, kiu daŭrigus la prizorgon. Por forigi balaston la SES cedis la bibliotekon al Hector Hodter, kontraŭ pago de modesta sumo.
La tiama Centra Oficejo kun siaj sep oficistoj tamen ne havis la tempon nek intereson pri la daŭrigo de la afero. Venis en 1913 nova oficisto, Hans Jakob, kiu okupiĝis en sia libera tempo kaj daŭrigis kompletigi la tiam ankoraŭ tre modestan kolekton. Ĝi apartenis fakte ja al la posedanto de la gazeto „E“, kiu transdonis la librojn ricevatajn por recenzo donace. Modesta kredito permesis akiri interesajn verkojn kaj de tempo al tempo iuj samideanoj donacis sian bibliotekon al ĝi H. Hodler testamente donacis la bibliotekon al UEA (1920).
La statuto de UEA mencias la administradon sub Art. kiu diras
«50. La Biblioteko de UEA kolektas ĉiujn konservindajn E‑lingvajn presaĵojn, kaj interesajn verkojn en kaj pri lingvoj int. Ĝi akiras ilin laŭeble el redakciaj ekzempleroj, donaco kaj interŝanĝoj. Por la biblioteko kaj por materialo de E-ekspozicioj estu rezervata modesta kredito en la budĝeto. Tiom kiom la Centra Oficejo povas okupiĝi pri bibliotekaj aferoj, la aktivaj membroj rajtas pruntepreni materialon kaj librojn laŭ fiksitaj kondiĉoj.»
La sistemo laŭ kiu estas ordigata la biblioteko, estas tre simpla, plene respondanta al praktika bezono. Starigis ĝin Ed. Stettler kaj el kelkjara sperto kompletigis la bibliotekisto de UEA.
La tuta materialo estas klasigata en 8 klasoj.
1. Helplingvo: (H) entenas propagandilojn, lernolibrojn kaj vortarojn naciajn-internaciajn, entute la lernadon.
2 Literaturo kaj Arto: (L) entenas la tutan beletristikon, tradukan kaj originalan. Subdivido: Poezio kaj muziko.
3. Scienco kaj Tekniko: (S) entenas sciencajn verkojn en tre larĝa kompreno, plie teknikaĵojn.
4. Periodaĵoj: (P) entenas la E-gazetaron. Fako por periodaĵoj ne-E-aj sed kun E anguto aŭ aldono.
5. Oficialaĵoj: (O) entenas statutojn, dokumentarojn, raportojn de naciaj kaj int. organizaĵoj E-aj, tiom kiom ili estas publikaj kaj riceveblaj.
6. Uzado de E: (U) estas nova klaso, kiu entenas dokumentojn pri la praktika uzado de la lingvo (komerco, turismo, ktp.)
7. Aliaj mondlingvoj: (X) estas la klaso, kiu reunuigas ĉion pri tutmondaj lingvoj. Dokumentoj pri 150 sistemoj de L.I. iafoje fragmentoj, sed plejofte ankaŭ gramatiko.
8. Diversaĵoj: (D) kio ne trovas lokon en la aliaj klasoj, estas klasigata sub D.
Al la ok klasoj respondas ok koloroj: H (verda), L (blua), S (vinruĝa), P (ruĝa), O (flava), U (rozkolora), X (blanka), D (ora). La etikedoj kun numeroj estas en tiuj koloroj, kio evitas malĝustan lokigon, precipe de la binditaj libroj.
La konservon de la libroj oni organizis tiel, ke ĉio, kio ne estas bindita (kaj ne bindigebla parte pro la altaj kostoj) estu en kartonaj kestoj, laŭ sistemo de la Nacia Biblioteko Svisa. La kestoj ekzistas en tri modeloj, malgranda, normala kaj grandega.
La ordigo de la slipoj okazas laŭ plej simpla maniero, pro evito de laborforto ĉiam mankanta por tio. Principe ĉio iras laŭ la aŭtoro, ne laŭ la tradukinto. Do verkon de Moliere oni serĉu sub tiu nomo kaj ne sub tradukinto. Aparte de la serĉ-sliparo ekzistas alia, tiu de la E-aj verkistoj, kio estas speco de repertuaro kaj kie estas notita ĉio pri-E-aj aŭtoroj.
Je la fino de 1932 la biblioteko enregistrigis 7900 numerojn. Deprenante proksimume 1500 por E-gazetoj, ĉ. 500 klaso X kaj 500 por oficialaĵoj, restas por la efektiva literatura (instrua, beletristika kaj scienca) proks. 5900 verkoj. Tio estas konservata en grandegaj belaj murŝrankoj, en 700 kartonaj kestoj fermitaj. La biblioteka ĉambro troviĝas en la Turo de l’ Insulo, kvarangula ĉambrego, kvazaŭ farita por tiu ĉi celo
La Biblioteko de UEA estas la kaŭzo de la kreo de Bibliografia Servo de UEA, kies tasko estas la sistema kolektado de ĉiuj verkoj en E kaj helpo al la personoj sin interesantaj pri nia literaturo. La jara raporto de UEA mencias tiun agadon. La Bibliografia Servo ankaŭ akiras, interŝanĝas kaj donace akceptas verkojn pri ĉio, kio tuŝas E-n kaj ĝenerale la demandon pri L.I.
E. AGRICOLA.
Biblioteko Tutmonda. Kolekto de literaturaj kaj sciencaj verkoj. Formato 17×10 cm. Eldonis la grava firmo Mosse, Berlin; trompiĝinte je la aĉetpovo de la E-istoj, Mosse transdonis la tutan librokvanton al la firmo Ellersiek, Berlin. Entute aperis 25 n-roj.