gramatikan strukturon de Esperanto.
BS 3CDIPAHT0.
Dr. ESPERANTO.
H 3 bl K t.
nPEflHCJlOBlE
Btlliui rtuaoni.
IĴ f.t fTijj ĵ
U*nt 15 tontitk
BHPUJABA.
Tlu-lmruiu X Eunui, rj. Bviuiiu K 11. 1887.
PODRI^CZNIK KOMPLETNY.
^ l>or Poloj ft
Aby Ĵ8JJV stat ai; jiowszechnjm, nio *7«tarcza nt:<»6 go takim.
Cena kop. 15.
WAR3ZAWA.
ĴEZ YK
Dbi.'k. t Lir. Cii. kutteita, ui.. Nowolifje Xi 11. 1887.
Dr. ESPERANTO.
Dr. ESPERANTO.
uieui
iimiinmnĥ,
prЈfaoe
«t
MANUEL COMPLKTV^I l! nr frut.ifi
Poir q«'«io lu il ■« infSt pu 4« 1
IPrix 50 oent.
SFRACHE.
V O R R E D E
tj nd
vollstandiges lehrbuch.
-^por Germaii.oj
Damit eine Sprsclie tnr IVelnprac.'*
iPreis 40 P*f.
TABSOVIE.
«m Gabethner et Wolff.
WARSCHAU,
Zu htbsn in dar 6uohhandlung van Gebcthnsr e! ffoltl 1887.
La unuaj lernolibroj de Esperanto: por Rusoj, Poloj, Francoj, Germanoj.
sistemo de afiksoj la Internacia Lingvo akiris vastajn eblecojn de sufotila derivado. Tio unuavice kelkfoje iom ĝenas la t.n. „tu- jan kompreneblecon", per kiu kelkaj pseŭdosciencaj aŭtoroj de novaj projektoj blufas personojn jam parolantajn plurajn okcident- eŭropajn lingvojn, sed ĝuste tio donas al la lingvo plian facilecon kaj multe pli grandan, veran kaj realan, internaciecon: ne el vid- punkto de difinita grupeto da nacioj kaj de iliaj intelektaj satelitoj, sed el vidpunkto monda. Tio ankaŭ ebligas rapidan akiron de la lingvo kaj ĝian tujan praktikan uzon skribe, lege kaj parole ne nur en la t.n. okciidentaj landoj, sed sur ĉiuj kontinentoj; ne sole fare de kleruloj, sed ankaŭ fare de la plej ordinaraj homoj.
E1 la kvar konsistaj elementoj — radikaro, gramatiko, ortografio kaj prononco — nur unu estas pli proksima al la latinidaj lingvoj, dum la aliaj estas pli facile akireblaj por la apartenantoj de aliaj lingvaj komunaĵoj. Pro la internacieco de la radikoj, la latinidaj popoioj konas eble ĝis 80°/o de la radikaro sen lerni Esperanton, dum ĉe la slavaj popoloj tiu procento estas malpli alta. Same tiel ĉe la ĝermanaj nacioj. En Azio aŭ Afriko tiu procento estas ankoraŭ malpli granda. Alifianke pro sia esence aglutina karaktero, Espe- ranto estas parenca al la lingvoj aglutinaj, ekzemple al la turkaj- tataraj, kaj tial ĝia sistemo de derivado estas proksima al la lingva sento de konsiderinda nombro da popoloj. Plue, pro la fonetika ortografio, Esperanto estas tre facila por multaj aliaj nacioj, kiuj aplikas la saman skribmanieron, inkluzive la slavajn naciojn. E1 vidpunkto de la prononcado, Esperanto certe estas pli facila por Poloj, Kroatoj, Slovenoj, Buigaroj kaj tuta aro da aliaj, ol ĝi estas por la angle aŭ france parolantaj popoloj. Tio signifas, ke, se el vidpunlkto de la radikaro (ibazita ĉefe sur la antikvaj latina kaj greka nur pro la internaciiĝo de vortradikoj el tiuj lingvoj) Es- peranto estas pli prdksima al la latinidaj lingvaj komunaĵoj, el aliaj vidpunktoj ĝi estas pli proksima al aliaj popoloj. Ankaŭ en tiu senco Esperanto efektive estas lingvo internacia.
Sed Esperanto estas internacia ankaŭ pro alia kaŭzo. La naciaj lingvoj, eĉ ikiam ili estas parte disvastiĝintaj ekster siaj naciaj teritorioj, restas naciaj kaj laŭ siaj historiaj tradicioj, kaj laŭ sia interna karaktero, kaj, ĉefe, laŭ sia socia portanto. Ĉiu nacio estas spirita proprietulo de sia nacia lingvo. La alinacianoj povas ellerni tiun lingvon pli aŭ malpli bone, sed ili ne sentas ĝin kiel sian. Male, la Internacia Lingvo estas propraĵo de internacia kolektivo, kaj ĉiu membro de tiu komunaĵo sentas ĝin kiel sian. Esperanto estas tial la sola vere internacia lingvo ankaŭ el vidpunkto de sia socia por- tanto. Tio siarvice kontribuas al la facileco de la lingvo: oni pli facile ekmajstras lingvon, kiun oni mem mastras.
Fine, Esperanto estas internacia ankaŭ el la vidpunkto de la celo: servi kiel neŭtrala, supernacia instrumento de komunikado en mondaj kadroj.
Neniu nacia aŭ alia lingvo posedas tiujn tri esencajn elementojn de internacieco: interna strukturo, socia portanto kaj celo. Tial neniu nacia lingvo, eĉ ne la plej disvastiĝinta, povas esti nomata ,,internacia". Aliflanke, projekto de komuna lingvo povas esti no- mata nek ,,internacia" nek ,,lingvo" antaŭ ol ĝi estas socie kaj internacie enradikiĝinta kiel efektiva instrumento de komunikado. Estas jam tempo, ke oni komencu nomi la aferojn laŭ iliaj veraj nomoj.
2.3.3 Socia Portanto
Se vere la efektiva portanto de la lingvo ne estas individuo, sed iu socia grupo, do kiu socia grupo estas la portanto de la Internacia Lingvo? Ekzistas triboj, popoloj, nacioj kaj ili havas siajn tribajn, popolajn, naciajn lingvojn. Sed kie estas — oni de- mandas — tiu „internacia popolo" kies lingvo estas internacia? Ĝ-i ne ekzistas kaj sekve ne povas ekzisti tia lingvo en la vera senco de la vorto.
La tuta konfuzo de tiu fundamente erara starpunkto estas, ke oni pretervidas tre simplan fakton, nome ke la samaj individuoj povas esti apartenantoj de diversaj sociaj grupoj aŭ kungrupiĝoj kun propraj lingvaj esprimoj. Se oni ĵetas rigardon al la lingva mapo, oni facile rimarkas, ke la samaj personoj, kiuj grandparte kiel aparta regiona socia grupo estas portantoj de iu dialekto, sam- tempe formas parton de la nacia kolektivo kaj en tiu kvalito pre- zentas la socian fonon de la nacia lingvo. La samaj personoj, plue, povas aparteni al iu profesio, okupo, religio, flanka interesiĝo kaj kiel tiaj konsistigas la grundon, el kiu kreskas specialaj lingvofor- moj.
La grandega evoluo de ĉiuj ekonomiaj fortoj en la moderna epoko kun la rapidega progresado de la scienco ne nur kaŭzis la kreon de abunda lingvomaterialo kun internacia karaktero, sed ankaŭ ĉiam pli impete puŝas la homaron al multe pli forta integriĝo. Tiu objektiva evoluprocezo devis, interalie, naski novan senton de efektiva aparteno al la plej vasta socia unuo, kiu samtempe kon- kretiĝas kiel tia: al la homaro. Intelekto deflikata kiel tiu de Zamen- hof ne povis ne eksenti tion. Tute nature, do, li enspiris en la ling- von spiriton de humaneco kaj internaciismo, kiun li, eble ne tute trafe, nomis „interna ideo". La humaneca internaciismo estis kaj restas potenca idea fono de la lingvo. Ĝi donis al la Internacia
Lingvo koron kaj animon, tute specialan karakteron kaj apartan fizionomion, sen kiuj neniu lingvo povas vivi, kreski kaj maturiĝi.
Tiamaniere la Internacia Lingvo estis, ekde sia naskiĝo, la plej pura esprimo de vivanta sento de aparteno al la homaro. Kiel tia, ĝi, siavice, necese fortikigis kaj fortikigas tiun senton.
Do, la samaj personoj — certe ankoraŭ ne multnombraj — kiuj pro tio ne ĉesis esti apartenantoj de sia nacia aŭ regiona lingva komunaĵo aŭ de kiu ajn alia lingva kungrupiĝo, manifestas plian aspekton de sia socia personeco: la apartenon al la homaro. En tiu aspekto ili reale formas tiun monde internacian socian ba- zon, sur kiu kuŝas la Internacia Lingvo. Sekve, Esperanto ne estas paralela kun la dialelktoj aŭ kun la naciaj lingvoj, nefc ade-kvata al slangoj kaj al similaj lingvoformoj. Esperanto estas unu el la tri lingvoj troviĝantaj vertikale unu super la alia el vidpunkto de la tri ĉefaj aspektoj, en kiuj povas manifestiĝi la socia aparteno de la samaj personoj: al la regiono — la regiona dialekto; al la nacio — la nacia lingvo; al la homaro — la internacia Esperanto.