* * *
Ni finu la analizon de la unua antaujugho per kelkaj sugestoj.
Necesas, ke neesperantistoj vizitu Esperanto-kongresojn, seminariojn, simpoziojn, kulturkunvenojn ktp. Nur audante Esperanton flue parolatan, precipe de junuloj, oni povas komenci kredi je ghi. Pro tio, krom pro aliaj motivoj, oni devas sisteme inviti al tiuj aranghoj autoritatulojn, jhurnalistojn kaj profesorojn. Al la Ministerio au lokaj instancoj de Edukado kaj al la Lingvistika Fako de Beletraj Fakultatoj oni nepre petu, ke ili sendu observantojn al Esperanto-kongresoj au seminarioj.
La audigo de diskoj au sonbendoj de Esperanto-kongresoj au paroladoj estas bonefika se, kompreneble, la parolantoj kaj la surbendigado estas bonnivelaj.
Lokaj asocioj povas ankau bone funkcii kiel ekzemplo de la taugeco de Esperanto nur kiam ghi estas konstante parolata en iliaj sidejoj. Sed por ke tio okazu, kompreneble kun speciala zorgado pri la lingva korekteco, la devizo ne povas esti alia ol la jena: "Krokodilado malpermesita!" Tiurilate estas citindaj la chiumonataj kulturkunvenoj, kiujn dum multaj jaroj prof. Laszlo Zinner gvidis che San-Paulo Esperanto-Asocio, kun granda utilo por la movado.
Stimule al la enkluba uzado de la lingvo, oni memoru ankau, ke ghi jam ighis ech familia lingvo por multaj esperantistoj, kiuj uzas ghin ekskluzive au paralele kun la nacia en siaj hejmoj.
Do ech tiu privilegio tradicie apartenanta al la naciaj lingvoj ne plu estas ilia apartenajho ekskluziva.
Ekzistas ja generacio da denaskaj esperantistoj, ech se ne vasta.
(*) Prononcu "Kamois".
(**) La vorto "superpopola" signifas ke, kiel ac«eptoj de la idio. mo kreita de Zamenhof, la esperantistoj, pli ol la aliaj homoj, sentas sin apartenantaj al la universala komunajho de la popo-loj. Tamen tiu chi kunreco ne malfortigas la ligon de la esperan. tistoj kun la koncernaj patrujoj. Male ghi stimulas la adeptojn utiligi Esperanton por monde disvastigi la literaturon, morojn, kutimojn, aspirojn kaj progreson de siaj naskighlandoj.
2.2. Esperanto havas literaturajn tradiciojn, literaturon kaj poetojn
Dua antaujugho: "Esperanto eble taugas kiel kodo por komerco, sed ghi ne estas kulturita natura lingvo kaj pro tio ghi ne povas esprimi nuancojn de la penso kaj la poeziajn sentojn. Esperanto havas nek literaturajn tradiciojn nek literaturon nek poetojn."
Ni dividu ghin en partojn.
"Esperanto eble taugas kiel kodo por komerco".
Chi tie "kodo" signifas: "vortaro konvencia au sekreta uzata en la korespondado komerca au diplomatia".
Evidente Esperanto povas ankau esti uzata kiel kodo se oni konsideras, ke la plimulto de la homoj ankorau ghin ne regas; sed, malgrau tio, estus pli saghe ne fari tian uzon char ofte el tie, kie oni ne atendas, shprucighas... esperantisto.
Fakte Esperanto taugas kiel "lingvo" por komerco, kaj tio evidentighis ekde la komenco de la Internacia Lingvo. Ja "Fundamenta Krestomatio", el 1903, enhavas kvin modelojn de korespondado komerca kaj unu ekzemplon de kvitanco. La korespondado inter esperantaj entreprenoj (librejoj, eldonejoj ktp) kaj esperantistoj farighas normale en Esperanto. Tio inkluzivas informpetojn, mendojn, katalogojn, fakturojn, kvitancojn kaj chiun ordinaran esprimon de la komerca aktiveco.
Antau nelonge aperis Internacia Komerca-Ekonomika Vortaro en 9 lingvoj: angla, Esperanto, germana, hispana, franca, itala, nederlanda, portugala kaj sveda. Tiu verko, kiu enhavas chirkau 2000 specifajn nociojn kun klaraj difinoj, estas la frukto de pli ol naujara internacia kunlaborado. Ghin projektis, kompilis kaj redaktis F. Munniksma, sub auspicio de Instituto por Esperanto en Komerco kaj Industrio (Nederlando). Elstara eco de la vortaro estas, ke ghi enhavas la difinon au klarigon de chiu termino en Esperanto kaj la angla, tiel ke la verko samtempe estas lernolibro. La vortaro kreighis tute pere de la Internacia Lingvo. Ekzemple, la difinoj kompilighis en Esperanto kaj poste tradukighis en la anglan. Jen termino hazarde elektita:
COST INFLATION
a considerable, often uncontrollable, increase in cost of manufacture of a product, e. g. wage inflation
KOST-INFLACIO
granda, ofte senbrida altigho de la kosto de fabrikado de produkto, ekz.salajra inflacio
d Kosteninflation
e inflacion de los precios de coste
f inflation des frais
i inflazione dei costi
n kosteninflatie
p inflagao de custos
s kostnadsinflation
Unu el la plej viglaj aspektoj de komerco en la moderna vivo estas propagando. Kaj ankau tie Esperanto aperas uzata de grandaj entreprenoj kiel Fiat, Philips, au SAS, kiuj ne nur proponas siajn produktojn pere de ordinaraj anoncoj sur esperantaj publikajhoj sed ankau propagandas pere de katalogoj, prospektoj kaj ech filmoj en la Intemacia Lingvo.
Kial ili uzas Esperanton, se ghi ankorau ne estas regata de la amasoj?
Kompreneble ne estas pro tio, ke la disvendado de iliaj produktoj kreskas grandskale dank'al esperantistaj konsumantoj, sed char tiuj entreprenoj scias pri la vasta areo tra kiu dissemighas la esperantistoj kaj pri tio, ke ili volonte pluportas la komercan mesaghon, kiu estas samtempe atesto pri la praktika uzateco de la lingvo. Tio ja povas, fruktodone por ambau — komerca propagando kaj Esperanto-movado — estigi imitojn.
Ankau turismo estas komerca afero, kiu en kelkaj landoj reprezentas unu el la plej grandaj fontoj de enspezo. Nuntempe pluraj landoj kaj urboj eldonas turismajn prospektojn en Esperanto. (*)
* * *
Ni alpashu al la dua parto de la antaujugho: "Esperanto ne estas kulturita natura lingvo kaj pro tio ghi ne povas esprimi nuancojn de la penso kaj la poeziajn sentojn."
Pri tiu shajna "nenatureco" ni jam klarigis, rebatante la unuan antaujughon.
Chi tie oni volas diri, ke, kvankam utilante por aktiveco praktika, kia estas komerco, Esperanto ne taugas por esprimi kulturon, t. e. intelektajn kaj artismajn pensojn. Do, lau tiu chi antaujugho, la Internacia Lingvo ne povus esprimi nuancojn de la penso kaj poeziajn sentojn.
Tio estas facile respondebla.
Unue jen defio: oni prezentu ion nacilingve verkitan, kio ne povas esti konvene esperantigata. Se la chefverkoj en prozo kaj en poezio de la monda kulturo jam estas esperantigitaj, chu povas ekzisti aliaj verkoj neesperantigeblaj kun precizeco?
Nuanco estas "delikata diferenco inter samspecaj aferoj." Nur lingvo tre preciza povas esprimi chiujn nuancojn de la penso, kaj tia estas Esperanto.
Ni konsideru la portugalan frazon: "Achei a garrafa quebrada."
Ghi estas dubasenca, char ghi povas signifi:
1. ke "mi renkontis la botelon rompita", t. e. en stato kiun mi ne konis; au
2. ke "mi renkontis la botelon rompitan", t. e. la botelon pri kiu mi jam sciis, ke ghi estas rompita.
Kiel ni vidas, tiu dubasenceco ne ekzistas en Esperanto.