"lau sia volo": lauvole.
* * *
Fine mankas nur konsideri la aserton: "Esperanto ne havas la grandan disvastighon de la tradiciaj sciencaj lingvoj."
Fakte tio okazas; la disvastigho de Esperanto inter sciencistoj kaj en nesciencaj rondoj estas nekontentiga. Nekontesteble se iu junulo volus akiri nuntempe universitatan klerecon pere de Esperanto, ekzemple pri inghenierarto au medicino, li ne sukcesus char ankorau ekzistas malmultaj esperantaj libroj en tiuj fakoj. Sed tio ne estas manko apartenanta ekskluzive al Esperanto: ghi okazas en multaj landoj, ekzemple en Brazilo, kie universitatano ne malofte devas scipovi du au tri lingvojn por kontentige sekvi sian kurson.
Kontraustari Esperanton tial, ke ghi ankorau ne estas sufiche disvastigita estus kvazau, en la komenco de la 19a jarcento, opozicii al la ideo pri sendependigo de Brazilo, per la argumento ke la plimulto de la amerikaj landoj estas ankorau kolonioj; au nuntempe kontraustari la klopodojn de la subevoluintaj landoj por ilia disvolvigo, sub la preteksto, ke malbonaj ekonomiaj, kulturaj kaj sanitaraj kondichoj regas en la plej granda parto de la mondo.
Esperanto havas chion por ighi sufiche disvastigita sur la scienca kampo: simplecon, logikon, precizecon kaj, ne laste, neutralecon. Kaj altvalora estos la kontribuo de la Intemacia Lingvo al la scienco: ghi permesos al la sciencamantoj, ke ili dedichu sin plene al la studado de scienco, sen konsumado de tempo pro ellernado de du, tri au kvar fremdaj lingvoj. Dank' al tio kaj al la facileco, kiun Esperanto alportas por ke la sciencistoj komunikighu inter si, oni povas aserti sen troigo, ke la adopto de la Internacia Lingvo fare de sciencistoj estigos gravan progreson por la scienco.
* * *
Jen kelkaj pashoj por la adopto de Esperanto en la scienco:
1. enkonduki la Internacian Lingvon en la lernejojn, precipe en la universitatojn kaj tiucele: a) disvastigi la leghojn au oficialajn decidojn, kiuj permesas au starigas Esperanto-kursojn che lernejoj (vidu p-on 11); b) publikigi liston de edukejoj kie la Internacia Lingvo jam estas instruata;
2. sciencaj publikajhoj en Esperanto regule alvenu al universitatoj kaj publikaj bibliotekoj;
3. sciencaj verkistoj publikigu siajn verkojn dulingve: en nacia lingvo kaj Esperanto; tio validas ne nur por libroj sed ankau por artikoloj en fakaj revuoj.
Jen kelkaj nacilingvaj periodajhoj kun resumoj en Esperanto, aboneblaj per UEA:
Chlamischreiniger und Farber, Der, monata, nacilingva revuo pri kemia purigado kaj tinkturado; redaktejo: Textilchemiker C. H. Fischer-Bolsien, Albert Schweitzer Str. 6, D-899 Lindau/B. P. R. Germanujo;
Italy's Contribution to the promotion of world-wide prosperity; redaktejo: Fenarete, Via Beruto, 7, I-20131 Milano, Italujo;
Medicamundi, pri radiologio kaj medicina elektroniko; eldonejo: Sekcio de Radiografiaj kaj Medicinaj Aparatoj, Philips, Eindhoven, Nederlando;
Monda Lingvo-Problemo, La; administrejo: Co-Libri, P. O. Box 482, Den Haag 2076, Nederlando.
2.4. Esperanto povas konkurenci kun la angla lingvo
Kvara antaujugho: "La vera internacia lingvo, kiun hodiau chiuj uzadas, estas la angla. Konsiderante la disvastighon de la angla lingvo, ghian kreskantan influon kaj la kvanton da verkoj en ghi produktataj en chiuj partoj de la mondo, estas utopie supozi, ke Esperanto povus iel konkurenci kun ghi. Se iu alia lingvo devus en la estonteco anstataui la influon de la angla, tiam estus la franca au la germana au la rusa."
Sendube oni multe uzas la anglan kaj danke oni devas rigardi ghin pro la multaj servoj faritaj kaj farataj de ghi por la reciproka komprenado inter la popoloj. Sed char ghi estas nacia kaj ne internacia lingvo, chu ghi plenumas kontentige tiun internacian rolon?
Fakte la angla estas favorata de la porlerneja legharo en multaj landoj, kie ghi estas deviga lernobjekto. Sed al tiu privilegio respondas vera posedo de la angla fare de la lernantoj?
En kunveno de profesoroj de duagrada lernejo en la urbo Sao Carlos (*) (SP), Brazilo, chiuj kun universitata klereco, la autoro faris enketon pri ilia scipovo de la angla. Nur malplimulto deklaris sin kapabla legi angle; kaj sensignifa parto el tiu malplimulto sciigis, ke ghi povas ankau parole uzi tiun lingvon. Do se tio okazas che kleraj personoj, oni povas imagi la situacion inter ne-kleruloj.
Nun ni konsideru la kvalitojn de la angla por roli kiel internacia lingvo. Chu ghi estas facila?
Jes, sed nur en kelkaj aspektoj de la gramatiko. Nekontesteble ghiaj prononco kaj ortografio estas komplikaj.
Krome mankas al ghi, kompreneble, la plej grava atributo por meriti internaciecon: la neutraleco. Profesorino de la angla en la urbo San-Paulo rakontis tiurilate al la autoro, ke shi ne sukcesis regi lecionojn, pro maldisciplino de la lernantoj, en la tago kiam militistoj usonaj intervenis en San-Domingo (1965). Alia persono, komercisto en San-Paulo, vizitante turisme Francujon kiam ghia shtatestro estis De Gaulle, kvazau estis "agresita" (mi ripetas lian propran vorton) kiam che hotelo li eksterigis la volon paroli angle.
La du malgrandaj epizodoj reliefigas la principon, ke vere internacia lingvo ne povas okazigi kverelojn au ghenojn. Tio chi estas ghuste la malo de ghia celo: alproksimigi la homojn por ke ili pace komunikighu.
La neneutralecon de la angla substrekas la fakto, ke nur 10% de la tuta homaro, estas denaske angle parolantoj. Tio signifas, ke la aliaj 90% devus subighi al la lingva regado de eta malplimulto.
Oni povus aserti, ke ankau Esperanto ne estas vere internacia, char enhavante plimulton da radikoj latinaj, ghermanaj kaj slavaj (lau la malkreskanta ordo de kvanto), ghi unue favoras la latinidlingvajn popolojn, kaj due ghi preterlasas la idiomojn aziajn kaj afrikajn. Sed estas facile respondi: unue ke tioma proporcio obeas al la grado de intemacieco de la radikoj; due ke la malofta apero de aziaj kaj afrikaj radikoj en Esperanto respondas al la fakto, ke Afriko kaj Azio ankorau ne multe influas la mondan kulturon. Chu tiu malofteco de afrikaj kaj aziaj vortoj ne okazas ankau en la angla kaj franca lingvoj? Kiam popoloj el tiuj du kontinentoj elstaros pro kulturo kaj ekonomio, tiu fakto spegulighos en la idiomoj de la aliaj popoloj kaj en Esperanto.
Aliflanke la angla, kiel cetere chiuj naciaj lingvoj, estas elitema, char ghi povas aparteni nur al havantoj de tempo kaj mono por lerni gin. Male Esperanto pro sia logiko kaj simpleco postulas nur frakcion de la mono kaj tempo konsumataj en la lernado de fremda lingvo.
* * *