Tamen antau kelkaj jardekoj onl skribis en Brazilo kaj Portugalujo lau tiu etimologia au historia sistemo, kaj certe oni mirus en tiu tempo se iu proponus skribi lau la nuna pli simpla maniero: veiculo, belo, misterio, oferece, ele, ela, estrutura, morfologicos, anstatau vehiculo, bello, mysterio, offerece, elle, ella, estructura, morphologicos... (****)
Internacia ortografio ne nur estu simpla tial ke ghi estas uzata tutmonde sed ankau pro tio ke ghia uzado devas ampleksi la nunon kaj la estontecon. Pro tiuj du faktoj: ghiaj universaleco kaj projekciado en la venontan tempon, ghi ne povas havi malfirman bazon, kaj dependi de estonta plibonigo. Tio chi evidente malfortigus au rekte pereigus la ideon pri internacia lingvo, pro la kvereloj nepre okazontaj.
Esperanto estas do modelo de ortografio fonetika, kiu cetere stimulas la raciigon kaj simpligon de la naciaj ortografiaj sistemoj. Antau nelonge aperis en la portugala lingvo almenau du multobligitaj presajhoj defendantaj la ideon fonetikigi la nacian ortografion: "por-ke nao" ("kial ne?"), aperinta en la jaro 1971, en Fortaleza (Ceara'), kaj lau kolegia nivelo, "A Galera" ("La Galero"), eldonita en 1974 de lernantoj de Liceo "Conde do Pinhal", en Sao Carlos (San-Paulo). Pri ambau presajhoj respondis personoj ligataj al Esperanto.
Jam multe pri frua, la libro "Um Ano de Ortografia Simplificada Brazileira" ("Unu jaro da brazila simpligita ortografio"), de generalo Klinger, (Companhia Editora Americana, Rio de Janeiro, 1941), informas en la p. 89 pri tri revuoj tiam eldonataj en Meksikio por la ortografia simpligo de la hispana lingvo: "Renovigo" (el Meksiko, D. F.), "Neo-Grafiko" (el San Luiz de Potosi) kaj "Orto-Grafiko" (el Guadalajara). Kurioze la nomoj de la tri revuoj estas esperantaj vortoj kaj "Renovigo" estis eldonata de Jesus Amaya, multverkisto en la Internacia Iingvo.
* * *
Aserti ke la pluralo en "j" estas kontrauscienca estas malverajho, char Zamenhof prenis tiun duonvokalon el la malnova greka lingvo. Chu la greka, en kiu skribis tiom da grandaj poetoj kaj filozofoj, inter kiuj Aristotelo, la unua kiu klopodis klasifiki la sciencojn, estis ja "kontrauscienca"?
Evidente la finajho "s", adoptita en Occidental kaj Interlingua, estas pli internacia. Sed la strukturo de Esperanto ne permesis alian elekton, char la finajho "s" estis rezervita por la verbaj tempoj: amas, amis, amos, amus.
Kiel ajn, internacia lingvo ne povas konservi mallogikajhojn de naciaj lingvoj, se ghi volas meriti la favoron de la amasoj en la mondo. Formoj kiel ricchezza, tyranno, mechanickaj multaj aliaj pruvas la strangecon ne de Esperanto sed de Interlingua.
* * *
Shajnas ke la plej bona maniero kontraustari la chi analizitan antaujughon estas rimarkigi:
a) ke Occidental kaj Interlingua, malgrau multaj admirindaj kvalitoj, povus taugi kiel komunaj lingvoj nur por okcidentanoj;
b) ke naturalismo, t. e. konservado de chiuj neregulajhoj de naciaj lingvoj, ne estas defendebla en planlingvo destinata al la tuta homaro; (*****)
c) la saghecon de la deklaro de la franca lingvisto profesoro d-ro Antoine Meillet:
"La principo, sur kiu bazightas Esperanto estas bona.
La ebleco krei lingvon artan, facite kompreneblan kaj lerneblan, kaj la fakto, ke tiun chi lingvon oni povas uzi profitdone por si, estis pruvitaj en la praktiko. Chia teoria diskuto estas vana: Esperanto ekfunkciis..."