* * *
"Esperanto ne havas kulturon."
Tio estas evidenta malverajho, unue, char pro sia internacieco Esperanto spegulas kaj esprimas la mondan kulturon (tiurilate oni vidu ekz. la esperantajn tradukojn de la intemaciaj chefverkoj); due, char ekzistas kulturo esprimata nur au unue en Esperanto: la originala literaturo, la esperantaj periodajhoj, la universalaj kongresoj, la internaciaj someraj iiniversitatoj ktp.
* * *
"Mankas al ghi.animo." .
Pri tiu dua malverajho, oni legu la paghon 8 de tiu chi libro. .
* * *
"Lerni lingvon estas ankau, antau chio, koni kaj senti alian manieron konsideri la vivon... kaj alveni al la plano de la universalaj valoroj."
Tio estas korekta. Tamen oni devas konsideri, ke ghi estas malfacile atingebla mondskale, pro la granda nombro da idiomoj. Male estas facile atingi tion pere de Esperanto, char ghi permesas, per siaj literaturo, periodajhoj, kongresoj kaj internacia korespondado, multe pli rapide kaj komplete koni la psikologion de la diversaj popoloj kaj la moralajn trajtojn, kiuj identigas la homaron.
* * *
Por kontraustari la chi analizitan antaujughon, estas konvene disvastigi la originalan kaj tradukitan literaturon en Esperanto kaj la gheneralan kulturan aktivadon de la esperanta movado: kongresojn, simpoziojn, somerajn universitatojn, periodajhojn, internacian korespondadon ktp.
(*) Frankenstein: iama kina monstro, ludita unue de la aktoro Boris Karloff.
2.15. Esperanto ne estigas grandtipajn titolojn en gazetoj char la bonaj novajhoj ne funde impresas la plimulton de la legantoj
Dekkvina antaujugho: "Iam Esperanto estis pli disvastigita. Nuntempe shajnas, ke oni plu ne parolas pri ghi."
* * *
Fakte la historio de Esperanto prezentas periodojn, kiam la efektivigo de grandaj kampanjoj alportis al ghia nomo grandegan popularecon. Tio okazis che la agado en la iama Ligo de Nacioj, kie la afero proponita — enkonduko de Esperanto en la lernejojn — kvazau sukcesis, sed la interesoj de la franca registaro fine malvenkigis la iniciaton.
Alia favora periodo por la disvastigo de la Internacia Lingvo okazis en 1954, kiam, post peticio subskribita de milionoj da interesatoj en la mondo, UNESKO oficiale rekonis la rolon de Esperanto en la alproksimigho inter la popoloj.
En la urbo San-Paulo (SP, Brazilo), la Komunuma Kurso de Esperanto, starigita de urbestro Ademar de Barros, ebligis, ke granda nombro da homoj studu la Internacian Lingvon. Celante redukti la komunumajn elspezojn, la urbestro, kiu lin postvenis, malaperigis la kurson kaj tio okazigis videblan malkreskon en la varbado de novaj lernantoj. Tamen San-Paulo Esperanto-Asocio, kiu prezentas en sia propra sidejo (*) kursojn por komencantoj kaj progresintoj, reagis kontrau la manko de oficiala helpo kaj, danke al vigla informado pere de la gazetaro kaj radio, la nombro da enskribitaj lernantoj en ghiaj kursoj kreskadas konstante.
Esperanto estas ideo pozitiva kaj, char ghi respondas al morala kaj praktika vero, ghi povos morti neniam. Tion pruvas ghia postvivado al du grandaj militoj kaj al perfortaj persekutoj, kiaj tiuj fare de naziismo en Germanujo kaj stalinismo en Sovetunio, kie la simpla esperantisteco estis "kulpo" suficha por kondamni iun al morto...
La duonombro, kie vivas Esperanto, rezultas de la fakto, ke ghi postulas sentemon, kiun la plimulto de la homaro ankorau ne posedas. Lau tiu aspekto, Esperanto nuntempe memorigas la semon enfermitan tere, en la atendo de favoraj kondichoj por burghoni en sia pleneco kaj prezenti al la mondo la grandan servon de la interkomunikado facila kaj neutrala. Tamen, kiuj jam posedas tiun sentemon kaj studas la Internacian Lingvon, tiuj ne misuzas sian tempon, char, alighante al la esperantista mondo, ili tuj povas ricevi la avantaghojn, kiuj estonte farighos kolektiva havajho de la homaro. Tiurilate la hodiauaj esperantistoj similas la automobilposedantojn, en Brazilo, de antau proksimume kvardek jaroj: — ili estis tre malmultaj, tamen absolute konvinkitaj pri la avantaghoj havi automobilon, dum la aliaj homoj kune proklamis la superecon veturi per tramo...
Oni konsideru ankau, ke bonaj novajhoj ne funde impresas, ne okazigas grandtipajn titolojn en la gazetoj, char la homoj estas ghenerale altirataj per negativaj informoj: perforto, misuzata sekso, skandaloj. Kian jhurnalisman intereson havas por la plimulto kongreso universala, chiujare okazanta, kun la meza partopreno de 2000 homoj uzantaj nur Esperanton? au la centoj da bonfaraj servoj plenumataj chiutage de la delegita reto de UEA? au la lancho de Dia Komedio kaj Internacia Komerca-Ekonomika Vortaro en la Internacia Lingvo? au la Internaciaj Someraj Universitatoj, en Esperanto?