d) anstatauigante de per fare de au far, kiam oni devas samtempe esprimi la subjekton kaj la objekton de substantiva ago: nutrado de la infanoj fare de ilia patrino (au: far ilia patrino).
Chiuj tiuj ekzemploj estis transskribitaj el PIV (artikolo "de") au el "Esperanto sem Mestre", P. V. Lorenz, p. 186.
(*) La tabeloj de la korelativaj vortoj estis transskribitaj el la verlco "ABC d' Esperanto", de G. Waringhien, p-oj 20 kaj 23.
3.4. Kritikoj pri la vortaro
3.4.1. "Arbitro en la elekto de multaj radikoj" (Burney).
"La vortaro de Zamenhof konsistas el kolekto de radikoj arbitre elektitaj... La malperfektajho plej evidenta de la esperanta vortkolekto estas ne esti kohere internacia" (Bodmer).
"Neoportuna enmeto de granda nombro da germanaj kaj rusaj radikoj, kun malmulta internacieco" (Ronai kaj Bodmer).
* * *
Antau la miloj da radikoj elekteblaj, neniu lingvisto, ech la plej lerta, sukcesus eviti la kritikon pri "arbitro". Ni pensu nur pri la enlanda elekto de futbalistoj por la Monda Turniro... chiu futbalamanto farighas spertulo, kaj prezentas "sian" selektitaron, ghenerale ne koincidantan kun la oficiala. Se la teamo venkas, chio estas bona; sed se ghi ne kontentigas la esperojn, la "spertuloj" laute protestas.
Al Esperanto okazos la samo: kiam ghi estos oficiale akceptita en la tuta mondo, oni plu ne parolos pri la Zamenhofa "arbitro".
Kaj kial la germana kaj rusa idiomoj ne povas liveri grandan nombron da radikoj al lingvo celanta esti vere internacia?
Cetere, en la praktiko, la komunaj esperantistoj ech ne atentas la naciecon de la radikoj, samkiel malsataj klientoj en restoracio ne zorgas, chu la laberdano venas el Norvegujo, la fruktoj el Argentino au la kafo el Brazilo...
Tamen estas oportune transskribi chi tie tre klarigan tekston el la libro de Edmond Privat "Historio de la lingvo Esperanto, Deveno kaj komenco, 1887-1900", p-oj 18-21:
"Serchante por sia unua vortaro la plej komunajn vortradikojn inter la romanaj kaj germanaj lingvoj, Zamenhof fakte elektis tiamaniere la plej disvastigitajn modernajn formojn de l' antikvaj indoeuropaj radikoj.
"Chiu radiko devene estas indo-europa, sed ghin oni povas nomi romana au germana lau tio, se oni konsideras ghian nunan formon en la romanaj au en la gerrnanaj grupoj (ekzemple: frat kaj Bruder, brother).
"Tamen pro la reciproka interpenetrado de la lingvoj ofte okazis, ke romana radikformo envenis en germanajn lingvojn kaj vivas en ili ech flanke de pli malnova germana formo (ekzemple: Fraternitat kaj fraternity flanke de Bruder kaj brother). Tiam kompreneble la romana radikformo estas la plej disvastigita, kaj ghin elektis Zamenhof (ekz.: frato). Reciproke ankau okazis kelkafoje.
"Kiam por la sama ideo la romanaj kaj germanaj lingvoj uzas tute malsimilajn formojn de l' sama radiko (ekz.: kan kaj hund) au formojn de tute malsamaj radikoj (ekz.: an kaj jar), Zamenhof elektis la formon la plej klaran kaj ne konfuzeblan. Hund estis elektata, char kan jam ricevis alian sencon en Esperanto. Jar estas Esperanta formo konservata en preskau chiuj germanaj lingvoj, dum an jam ekzistas kun speciala sufiksa senco.
"Se oni trarigardas verkon kiel la "Universala vortaro" de Zamenhof au "Naulingva etimologia leksikono" de Louis Bastien, oni vidas, ke la plej granda nombro de radikformoj elektitaj en Esperanto ekzistas samtempe en diversaj vortoj de preskau chiuj romanaj kaj germanaj lingvoj kaj ech ofte de l' slavaj.
"Resume, estas utile memori, ke la vortaro kaj gramatiko de Esperanto estas eltiritaj de l' indo-europa fundamento tia, kia ghi ankorau aperas en la modernaj lingvoj de l' romana, germana kaj slava grupoj. Esperanto estas komuna lingvo de l' modernaj ariaj gentoj de l' okcidento kaj pro tio kompreneble speciale facila por ili. Tamen la homoj de ne-ariaj gentoj ghin ankau facile lernas pro ghia rimarkinda simpleco kompare kun la ofte tre granda malfacileco de siaj propraj lingvoj."
* * *
3.4.2. "Esperanto ne emas akcepti vortojn eksterajn al sia sistemo. Ghi formetas la sufiksojn -ion, -or, -ura, -iv, -ment, kiuj konsistigas grandan parton de la internaciaj derivajhoj. Ghi estas devigita formeti vorton tiom internacian klel "radar", char "radaro" en Esperanto signifas "aro da radoj" (Burney).