Pri empirio estas oportune transskribi la konsiderojn prezentitajn de la Imperia Akademio de Vieno, pri la demando je elekto de la internacia lingvo:
"Al ni shajnas ke, se oni solvu la demandon, tiun solvon oni trovos sur la ghis nun irita vojo da empirio, t. e. per raciaj provoj kaj zorga adaptigho al la realaj bezonoj, pli ghuste ol per teoria esplorado" (el la libro "Leteroj de L. L. Zamenhof", prezentado kaj komentado de G. Waringhien, 2-a volumo, p. 196).
* * *
3.6.2. "Zamenhof mem intencis reformi Esperanton, sed li ne sukoesis pro la konservativemo de la adeptoj."
* * *
La vero estas, ke Zamenhof ne prezentis propravole proponojn por reformi Esperanton, sed premite de kelkaj adeptoj tro insistemaj, kaj por savi de ruinigho la movadon kaj la ideon mem pri internacia lingvo. Tio okazis en 1894 kaj en 1906.
Feliche por li kaj por Esperanto, la reformoj ne prosperis.
En la jhus citita libro de prof. G. Waringhien oni povas abunde informighi pri la reformproponoj kaj la sinteno de Zamenhof che ili.
* * *
3.6.3. "Nek la Fundamento, nek la verkaro de Zamenhof, nek la "laboroj" de la Akademio kun Lingva Komitato, nek iu alia institucio — formulis la principojn de Esperanto" (Stojan).
* * *
Ni malkonsentas kun la kritikinto. Lau ni la principoj de Esperanto estas klare esprimitaj en la "antauparolo" al la Fundamento, lau jene: a) tri verkoj estas rigardataj kiel fundamento de Esperanto: 1 — la 16-regula gramatiko; 2 — la "Universala Vortaro"; 3 — la "Ekzercaro"; b) havante la karakteron de fundamento, la tri verkoj devas antau chio esti netusheblaj; c) la netushebleco de la Fundamento garantios, ke la plibonighado kaj perfektighado de la lingvo farighados ne per arbitra, interbatala kaj ruiniga rompado kaj shanghado, ne per nuligado au sentaugigado de la ghisnuna literaturo, sed per vojo natura, senkonfuza kaj sendanghera. Alivorte, la neologismoj vivos flanke de la malnovaj formoj, kiuj ne perdos sian valoron, sed, samkiel okazas en la naciaj lingvoj, iom post iom arkaikighos.