Jam en la lastaj monatoj de la Licea vivo Puŝkin verkis versojn kontraŭ la ekzistinta tiam monarkia cara reĝimo, kaj tiu ĉi tendenco evoluis ĉe Puŝkin ankoraŭ plu post la Liceo. Li komencis per sufiĉe modestaj alvokoj al la registaro apogi sin sur la leĝeco (en la odo «Libereco» 1817) aŭ liberigi la servutan kamparanaron (en «Kamparo» 1818), sed iom post iom li venis logike ĝis la ekstremaj revoluciaj konkludoj (en «Al Ĉaadajev» 1818 k.a., sed precipe en «Ponardo» 1821). Tiaspecaj versaĵoj kaj epigramoj pri la caro, pri la militministro Arakĉéev, pri la klerigministro princo Golicin, pri la arkimandrito Fotio kaj pri aliaj subtenantoj de la tiama registaro estis multe disvastiĝantaj per manskribitaj kopioj. Pri tiuj ĉi versoj de Puŝkin oni denuncis al la caro Aleksandro I kaj li decidis puni la aŭtoron. Estis intencite ekzili lin al Siberio, sed nur defendo de V. Ĵukovskij savis lin de tiu ĉi minaco, ĉar Ĵukovskij kiel edukinto de la tronheredanto havis kelkan influon ĉe la kortego. Tial oni decidis nur ke Puŝkin estu ekzilita for el la ĉefurbo kaj veturu ofici en la sudo. En tiu ĉi tempo Puŝkin finis sian unuan grandan poemon «Ruslano kaj Ludmilo»[5].
Puŝkin veturis al la urbo Ekaterinosláv (nun Dnipropetróvsk), sed grave ekmalsanis kaj estis kunprenita de la preterveturinta familio de Rajevskij al Kaŭkazo. La naturo de Kaŭkaza montaro multe impresis al Puŝkin kaj tie ĉi li verkis sian duan grandan verkon «Kaŭkaza kaptito». Plue, Puŝkin veturis al Krimeo kaj tie ĉi li verkis la trian grandan poemon «Baĥĉisaraja Fontano».
El Krimeo Puŝkin veturis Besarabion al la urbo Kiŝinév, kie li devis ofici. Tiu ofico ne estis granda ŝarĝo por Puŝkin, ĉar lia estro, bonanima maljunulo, generalo Inzov prezentis al li plenan liberecon. Puŝkin multe enuis en Kiŝinév, sed ankaŭ sufiĉe multe laboris: li verkis tie la poemojn «Fratoj-rabistoj», «Gabrielado» kaj multajn aliajn versaĵojn. En Kiŝinév Puŝkin multe interesiĝis ankaŭ pri la tiutempaj politikaj okazintaĵoj: ribelo de la grekoj, revolucia movado en Napolo kaj en Hispanio, morto de Napoleono[93] k.t.p. En Kiŝinév maturiĝis la politikaj kaj religiaj opinioj de Puŝkin, ĉar ĝuste tie li verkis la jam pli frue cititan revolucieman versaĵon «Ponardo» kaj la antireligian poemon «Gabrielado», kies aŭtoreco faris poste multajn embarasojn al Puŝkin.
En 1823 okazis ke grafo M.S. Voroncóv fariĝis nova guberniestro de la Nov-Rusia lando; Puŝkin uzis tion kaj transiris por ofici ĉe li en Odeso[275]. La brua vivo en Odeso, kun ĝiaj teatroj, restoracioj kaj multaj personoj venintaj el la ĉefurbo, komence tre plivigligis la poeton, sed tie atendis lin travivaĵoj sufiĉe doloraj. En Odeso Puŝkin travivis du amojn — al edzino de riĉa negocisto Amalia Rizniĉ kaj al edzino de sia estro grafo Voroncóv; li travivis kruelajn turmentojn de ĵaluzo kaj aliajn pasiajn sentojn, esprimitajn en multaj lirikaj versaĵoj. Sed tio ne malhelpis al Puŝkin verki en Odeso la poemon «Ciganoj» kaj komenci la romanon «Eŭgeno Onegin» (li verkis en Odeso du ĉapitrojn de «Eŭgeno Onegin»).
La vivo de Puŝkin en Odeso interrompiĝis sufiĉe abrupte. La grafo Voroncóv rilatis al Puŝkin malfavore, postulante de li severan plenumadon de la oficfunkcioj kaj eble ankaŭ tuŝite de la interrilatoj de Puŝkin kun lia edzino. Siavice Puŝkin respondis per tre pikaj epigramoj, kiuj kompreneble fariĝis konataj al Voroncóv. Rezulte Voroncóv sendis en Peterburgon denuncon pri Puŝkin, konsilante forigi lin. Sekvis ordono ke Puŝkin veturu al sia gepatra bieno Zujevo-Miĥajlovskoe, en la gubernio de Pskov, por vivi tie sen rajto forveturi ien ajn. Puŝkin devis obei kaj en aŭgusto 1824 li venis al Miĥajlovskoe en la bienon de sia familio.
En Miĥajlovskoe Puŝkin pasigis du jarojn en societeco de sia maljuna vartistino Arina Rodiónovna. Ŝi ree rakontis siajn popolfabelojn kaj Puŝkin kun granda intereso literature prilaboris ilin. En Miĥajlovskoe li verkis ankaŭ la historian dramon «Boriso Godunóv», la fabelon «Fianĉo», la poemon «Grafo Nulin» kaj kvar mezajn ĉapitrojn de «Eŭgeno Onegin».
La solaj distraĵoj, kiujn havis Puŝkin en Miĥajlovskoe, estis liaj oftaj vizitoj al la apuda bieno Trigórskoe[285] ĉe la familio Osipov-Vulf kaj la vizitoj, kiujn faris al li liaj amikoj el Peterburgo. Li multe korespondis el Miĥajlovskoe al Peterburgo, petante permeson por forveturi eksterlanden kaj promesante «gardi ĉe si siajn pensmanierojn, ĉu politikajn, ĉu religiajn» kaj «ne spiti freneze al la starigita ordo kaj neceseco». Tiuj klopodoj restis sen sukceso, ĝis okazis subite la fama «dekabrista» ribelo la 14-an de decembro 1825.
La caro Nikolao I peze subpremis tiun ĉi ribelon. La kvin ĉefaj ideaj gvidantoj de la ribelo — Rileev[191], Pestel, Muravjóv, Kaĥovskij kaj Bestuĵev — estis pendigitaj kaj multaj aliaj estis ekzilitaj Siberion. Realigante nelimigitan aŭtokratecon, Nikolao I volis samtempe aspekti klerama kaj favorema. Li ordonis ke Puŝkin estu prezentita al li. Al Miĥajlovskoe venis kuriero kaj postulis ke Puŝkin tuj veturu al la caro. Senprokraste li estis sidigita en la ĉaron kaj nokte la 4-an de septembro 1826 jam estis sur la vojo al Moskvo, kie same rapidmaniere li estis venigita en la carpalacon. La caro penis konduti kun Puŝkin tre «favore»: li deklaris al la poeto, ke li «pardonas» lin, permesas al li loĝi kie ajn kaj liberigas de la cenzuro.
La poeto sincere ekkredis komence al la caro, sed tre baldaŭ evidentiĝis, ke ĉiuj ĉi promesoj estis nur trompo. La «pardonita» Puŝkin estis submetita al la konstanta observado de la polico, por ĉiu veturo li estis devigata peti specialan permeson kaj kiam li volis veturi eksterlanden, oni tute malpermesis tion. «Liberigite de la cenzuro», Puŝkin spertis tioman trioblan cenzuron (de la caro mem, de la polica departamento kaj de la cenzura administrejo), ke li poste kvazaŭ grandan favoron petis la permeson — presigi siajn verkojn «simple» kun permeso de cenzuristo! «Patrece zorgante» pri Puŝkin, la caro komisiis lin al la ĉefo de ĝendarmoj Benkendorf kiel al la «persono speciale konfidata». Puŝkin estis devigata pri ĉiuj aferoj iri al tiu ĉi Benkendorf — por ricevi permeson pri forveturo al Moskvo, por eldoni libron, por edziĝi k.t.p. Li estis devigata aŭskulti aŭ legi la edifojn de Benkendorf kaj iufoje eĉ ofendajn malaprobojn.
En 1827 kaj 1828 Puŝkin havis multajn malagrablaĵojn pro kelkaj siaj versaĵoj, kiuj estis konsideritaj kiel politike danĝeraj. Al Puŝkin minacis ekzilo al Siberio, sed li sukcesis kun granda malfacileco eviti ĝin. Intertempe la populareco de Puŝkin multe kreskis, liaj publikaj legadoj de siaj verkoj havis grandan sukceson, en teatroj oni aranĝadis eĉ grandajn ovaciojn al li. En tiu ĉi periodo li verkis kelkajn el siaj plej bonaj lirikaj versaĵoj («Vintra vojo», «Poeto», «Floro», «Rememoroj», «Antiaro» k.a.), multajn strofojn de «Eŭg. Onegin» kaj la grandan poemon «Poltavo».
Dum unu el siaj tiutempaj vizitoj al Moskvo Puŝkin konatiĝis kun 16-jara belulino Natalio Gonĉarova. Tiu ĉi konatiĝo decidis la pluan sorton de la poeto. Gonĉarova faris grandan impreson al Puŝkin pro sia eksterordinara beleco; en majo 1829 li faris al ŝi edziĝoproponon, sed ricevis rifuzon. Tiu rifuzo tiom efikis al la poeto, ke li senpermese uzis okazon kaj forveturis al Kaŭkazo, kie li estis en la armeo de Paskeviĉ kaj kune kun ties trupoj atingis la turkan urbon Erzerum (aŭ Arzrum). Dum tiu militiro Puŝkin ofte ĉeestis interpafadon kaj batalajn kunpuŝiĝojn, scivoleme restante sub kugloflugoj.
Tiu vojaĝo multe plivigligis la poeton, sed, reveninte en septembro de la sama jaro 1829 al Moskvo, li retrafis en la malnovan atmosferon. En aprilo 1830 li denove faris edziĝoproponon al Natalio Gonĉarova — kaj tiuĉifoje ĝi estis akceptita. Komenciĝis la peza periodo de «fianĉestado», kiu liveris al Puŝkin multajn, precipe materiajn, klopodojn. Por aranĝi siajn financaferojn li veturis al la familia bieno Bóldino, en la gubernio de Niĵnij-Nóvgorod, por dividi ĝin kun sia fratino, forvendi iun parton kaj trovi tiamaniere la necesajn monrimedojn.
[5]
«
[93]
[285]