Яшчэ адзін немалаважны момант: існаванне такой касты аказвае супрацоўнікам ПУ неацэнную дапамогу ў прэсінгу зняволеных, якія адмаўляюцца падпарадкоўвацца. У любой зоне і турме заўсёды знаходзяцца асобныя людзі, якія адмаўляюцца гуляць паводле правілаў, усталяваных міліцыяй. Альбо гэта асацыяльныя асобы, якія «газуюць» (г. зн. спрабуюць жыць строга паводле зладзейскіх паняццяў), альбо зняволеныя, што спрабуюць адстойваць свае правы, напрыклад скардзячыся ў розныя інстанцыі, альбо тыя, хто адно па факту свайго статусу будуць падвяргацца ў турме ганенням, напрыклад палітзняволеныя. Дык вось, многіх з пералічаных катэгорый людзей ужо не запужаць ні пазбаўленнем перадачаў і спатканняў, ні ШІЗА, ні ПКТ, ні крытай, ні 411-м артыкулам КК. Пытанне: што ж з імі рабіць? І тут на дапамогу прыходзіць апошні аргумент — пеўневая каста. І тут нават тыя, хто не баіцца ні ізалятара, ні дубінак, безумоўна, задумаюцца. Бо жыццё ж у гэтай касце — самае горшае, што можа адбыцца з арыштантам. Чалавеку з пачуццём уласнай годнасці знаходзіцца ў калектыве, маючы такі статус, становіцца практычна нерэальна. А выхаду прэч з гэтай касты не існуе.
Мне даводзілася стасавацца з былым зняволеным ПК-2 (Бабруйск), якому начальнік калоніі, у адказ на патрабаванні прытрымлівацца закону і не парушаць ягоныя правы, сказаў: «Ты што, забыўся, дзе гарэм знаходзіцца?» І гэта далёка не адзінкавы прыклад. Пра выкарыстанне гэтай прылады супраць палітзняволеных і казаць не варта. Асабіста мне вядомыя найменей тры выпадкі, калі палітвязняў заганялі ў пеўневую касту проста за тое, што яны палітвязні. Ва ўсіх трох выпадках аператыўная камбінацыя была вельмі падобная: па прыездзе палітзняволенага ў зону знаходзіцца аўтарытэтны зэк (блатны або казёл), які высоўвае супраць таго абвінавачанне ў касяку: сядзеў у адной камеры з апушчаным, альбо піў з пеўневага кубка, альбо меў стасункі з пеўнем на волі. Натуральна, гэтае абвінавачанне не мае нічога агульнага з рэальнасцю. Але, як па ўзмаху чароўнай палачкі, з-пад зямлі вырастае адзін ці некалькі сведкаў, якія пацвярджаюць: «Так, піў-піў, я сам бачыў!», або «Так-так паласкаўся з підарам па волі, я сам бачыў!» — хоць «абвінавачваны» гэтых людзей і ведаць не ведае. І вось — можна выносіць рашэнне, усё па паняццях! Вынік: палітвязень адпраўляецца ў касту пеўняў, выканаўца (блатны ці казёл) атрымлівае падачку ў выглядзе спаткання або перадачы, а хітры аператыўнік, што распрацаваў увесь план, заслугоўвае заахвочванне ад начальства.
Мяне, на шчасце, гэткі лёс прамінуў, хоць спробы, як я пісаў вышэй, былі. Зрэшты, відавочна, дакладнай устаноўкі загнаць мяне ў гарэм у адміністрацыі не стаяла, інакш яны б неадменна гэта зрабілі.
Такое адзінадушша нефармальных турэмных элітаў з адміністрацыяй у дачыненні да палітзняволеных зноў дазваляе мне казаць пра тое, што іерархічная карная сістэма заўсёды дзейнічае ў адзіным рэчышчы, калі неабходна падаўленне і выцісканне чужародных элементаў — патэнцыйных бунтароў, якія могуць самастойна мысліць і адстойваць свае правы. І, вядома, самі сабой кладуцца ў гэтую канву аналогіі з 30–40-мі гадамі, калі крымінальнікі ўзялі жывы ўдзел у ліквідацыі «трацкістаў», «здраднікаў радзімы» і іншай «58-й» (гл.: В. Шаламов «Жульническая кровь», Э. Эппбаум «ГУЛАГ», А. Солженицын «Архипелаг ГУЛАГ», кніга З).
Так, гэтыя дзве галавы карнай гідры могуць часам грызціся паміж сабою, але, тым не менш, яны патрэбныя аднай адной, і ў момант, калі неабходна будзе знішчэнне падобных да нас, яны неадменна будуць разам.
Тут, мяркую, будзе да месца даць некалькі парадаў, як паводзіцца ў выпадку, калі вы, знаходзячыся ў турме, бачыце, што вас за непадпарадкаванне ці за тое, што палітычны (што найчасцей), спрабуюць вылучыць ці ўжо вылучылі ў касту пеўняў
Першае і самае галоўнае — змяніць сваё стаўленне да таго, што адбываецца. Усіх нас, мужчын, вучылі, што «підарас» — гэта крыўдна і мярзота, што быць такім ганебна. І тут — калектыў дарослых і быццам бы ў здаровым розуме мужчын гаворыць вам, што вы менавіта такі. Вам жа неабходна ў першую чаргу зразумець, што ў вашым цяперашнім стане няма нічога брыдкага або такога, у чым вы павінны сябе вінаваціць. Вы — не педафіл, не гвалтаўнік і нават не гей. Проста супраць вас выкарысталі звярыныя каставыя нормы, што валадараць у турме, для таю каб зламаць вашу волю і панізіць ваш статус у вачах астатніх.
Калі працэс яшчэ не зайшоў у незваротную стадыю, напрыклад, вас закінулі ў пеўневую камеру, або калі зэкі публічна правакуюць, задаючы падступныя пытанні, мае сэнс супраціўляцца да апошняга — біцца, учыняць членашкодніцтва, правакаваць любыя канфлікты, абы выйсці з гэтай сітуацыі, паказаць сваю рашучасць ісці да канца, адказваць на агрэсію яшчэ большай агрэсіяй. Калі ж момант упушчаны і вы ўжо ў гэтай касце, то вам застаецца патрабаваць у адміністрацыі свайго законнага права на захаванне асабістай бяспекі (артыкул 11 Крымінальна-выканаўчага кодэкса Рэспублікі Беларусь) — пераводу вас у бяспечнае месца (як правіла, у адзіночную камеру).