Выбрать главу
Бяжы на волю! Кінь бярлог! Ці ж таямнічы Нострадам{9} Табе парадай не памог? Не стаў апораю? Ты там Спазнаеш без усіх свяціл І выверыш прыроды рух, Духоўных набярэшся сіл І будзеш з духамі, як дух. Наш чэрствы розум тых радкоў Святых не растлумачыць, не! Вы, духі, тут, з усіх бакоў! — Прашу вас, адкажыце мне!

(Разгортвае кнігу і бачыць знак Макракосму{10}.)

Га! Знак чароўны раптам зноў Усімі думкамі і сэрцам авалодаў, І кроў застылая, старая кроў Юнацкіх прагне асалодаў. Той, пэўна — бог, хто склаў радкі, Што бунт унутраны таймуюць, Уцехай сэрца беднае чаруюць; Мне знакі геніяльнае рукі Па-свойму сэнс жыцця трактуюць! Ці сам я бог? Мне ж ясны да канца Аб дзейнасці прыроднай сілы словы, Я разумею праўду мудраца І споведзі ягонай сэнс суровы: «Для нас свет духаў не замкнуты, Але на розуме ў нас путы; Стань, вучань, і пунсом зары Зямныя грудзі абатры!»{11}

(Разглядвае знак.)

Нішто адвольна цэласці не рве, Усё ўзаемнай еднасцю жыве! Нябеснай сілай свецяцца паўсюды Быцця крыштальныя сасуды. І сіле той няма запруды — На крылах у гармоніі чароўнай Усе часцінкі і сасуды роўны.
Які спектакль! У шклянцы бура! Дзе ж я схаплю цябе, бясконцая натура? Дзе ж я знайду цябе, жыцця крыніца, Што моц дае і небу, і зямлі? Калі ж таму, хто п’е з цябе, прыпаўшы ніцма, Астудзіш вусны смяглыя, калі?

(Нецярпліва перагортвае старонкі, бачыць знак Духа Зямлі.)

Другая ў знаку моц відна! О Дух Зямлі! Ты мне бліжэйшы! Здаецца — сам я стаў дужэйшы, Палаю, нібы ад віна, І мужнасць маю ў свет ісці, Дзяліць і сум, і радасці, Цяпер мне стала ўсё адно — Перамагчы Ці з караблём — на дно!
Гусцеюць хмары… Закрылі месяца святло… Мігае лямпа… чад… Праменні скачуць Над галавой… і дзьме Са столі жудасць на мяне, Агортвае, хапае! Я чую — Дух жаданы тут! Адкрыйся мне! А сэрца рвецца, рвецца з пут! Да адчуванняў новых Душой і сэрцам я гатовы! Я прагну адкрыцця! — З’явіся, Дух! З’явіся, Дух! Мне не шкада ні сэрца, ні жыцця!

(Бярэ кнігу і вымаўляе таямнічае заклінанне Духа.)

Успыхвае барвовае полымя.

У полымі з’яўляецца Дух Зямлі.

Дух Зямлі

Хто зваў мяне?

Фаўст (адварочваецца)

                      Жахлівы твар!

Дух Зямлі

Маіх ты прагнуў сфер, з маіх піў чар! Нашто ж благаў, нашто прасіў, Калі цяпер…

Фаўст

                   О боль! Глядзець нясіл!

Дух Зямлі

Здзівіўся я: хто так упарта кліча? Хто хоча глянуць мне ў аблічча? Дай, думаю, прыму яго капрыз. І вось я тут, а Фаўст — раскіс! Цябе, звышчалавек, скруціў мізэрны страх. Дзе кліч душы? Няўжо зачах Той свет, які за доўгія гады У сэрцы выпеставаў ты, Каб потым цешыцца заўзята, Што з духамі ты стаў запанібрата! Дзе Фаўст наш горды, чый язык Данёс душы збалелай крык? Як разумець, што раптам ты Майго агню спалохаўся і твару І ўжо не хочаш стаць са мною ў пару, А толькі, знішчаны, трасешся ад жуды, Нібы чарвяк! О гэты вечны страх!

Фаўст

Не страшна мне! Агонь мой не патух! Я — Фаўст! З табою роўны, Дух!

Дух Зямлі

У бурах падзей, у жыццёвых вірах То — упаду, то — узлячу, То — назад, то — наперад імчу! Імкнуся я ўдаль! І жыццё, і смерць, І мора, і цвердзь — Як зменлівасць хваль! Так тчэцца на кроснах прыродных кругоў Жывое адзенне багоў.

Фаўст

Ты маеш свет і тчэш адзенне бога, Які ж, Дух дзейны, блізкі я табе!