Выбрать главу

Дух Зямлі

Ты блізкі Духу, свет якога Уразумеў! Не мне!..

(Знікае.)

Фаўст (узрушана, з адчаем)

                                Табе не блізкі я?.. Каму ж тады?.. Богападобны вобраз я!{12} Табе не блізкі, не?..

Стук у дзверы.

О ліха!.. Лабарант мой — фамулюс{13}, Прыйшоў, каб галаву мне затлуміць І ў жылы зноў атруты ўліць — Сухі праныра і падступны хлус!

Уваходзіць Вагнер у начным каўпаку і ў шлафроку з лямпай у руцэ. Фаўст з прыкрасцю паварочваецца да яго.

Вагнер

Прабачце, вы дэкламавалі нешта З трагедый грэчаскіх, відаць! І я не супраць у мастацтве, зрэшты, Каронаю трыумфу заўладаць. Камедыянт, хай грае вельмі ўдала, Не пераплюне кардынала.{14}

Фаўст

Калі, канечне, поп ваш не са сцэны — Такія ў нас здараюцца падмены.

Вагнер

Ах, ці не лепш утульны кабінет! З яго ў акенца мы глядзім у свет. Нібы ў падзорную трубу на неба. Дык як жа нам вучыць людзей як трэба?

Фаўст

Мастацтва без душы — не адмыслова. Калі ў яго я ўкладваю душу, То шчырым і сардэчным словам Людзям я сэрцы ўзварушу. А вы! Сядзіце, выбірайце з місак Чужыя недаедкі на булён І дзьмухайце ў даўно астылы прысак — А мо жарынкай выблісне вам ён. Не дзіва, што не адрыгнецца Такая страва смачная, ані — І вы не злучыце ніколі з сэрцам сэрца Сваёй няшчырасцю і поліўкай з хлусні.

Вагнер

Ах, толькі казань шчасце нам дае, Ды жаль, мне красамоўства не стае.

Фаўст

А ты адразу хочаш стаць кумірам! Навошта пераймаць табе аслоў? Будзь простым, будзь заўсёды шчырым, Зрачыся звышразумных слоў. Сур’ёзнае паслухаць кожны рады, Калі яно без трэску, без бравады. А вашых фраз бліскучых — ані блізка! Ад іх аскома і настрой ліхі, Шумяць, бы ўвосень з поўначы вятрыска, Калі па лузе гоніць ліст сухі.

Вагнер

Мой бог! Мастацтва без мяжы, без краю — Жыццё ж кароткае занадта ў нас. Вось мне, калі крытычна разважаю, Аж неяк страшна робіцца падчас. Шлях да вытокаў ісцін не кароткі — Змардуешся, пакуль сам знойдзеш сродкі, Глядзіш, прайшоў не больш як паўдарогі, Ды тут пара прыйшла выцягваць ногі.

Фаўст

Няўжо твае пергаменты — крыніца, З якое можна мудрасці напіцца? Патолі не здабудзеш анідзе, Калі яна сама з душы не йдзе.

Вагнер

А як прыемна часам у самоце Абмераць духам даўняе стагоддзе, Здаволена скептычным кінуць вокам На ўяўны розум колішніх прарокаў?

Фаўст

О так! Удаль! Вышэй! Да зор! Мой друг, часоў былых прастор — Ёсць кніга пры сямі пячацях. А што вы духам часу завяцё,— Ёсць сам ваш дух, які жыццё Перадае ў людскіх паняццях. Як не заплакаць ад сумоты нуднай, Як не зняверыцца ў сваёй душы! — Пакажуць п’есу модную на кірмашы Сярод галечы, нэндзы                                 і старызны бруднай — Фарс на дзяржаву, пошлыя маралькі,— Нібыта цешацца на сцэне лялькі!

Вагнер

А дух, а сэрца, а вялікі свет — Цікава ж вывучыць такі прадмет!

Фаўст

Ах, у пазнанні чалавек няўтольны, А сам імя дзіцяці даць няздольны. Нямногіх тых, што нешта зналі, Дарогу думкам смелым адкрывалі,— Палілі, білі іх і крыжавалі. Але, шаноўны, цёмна стала, Пара наш дыспут перарваць.

Вагнер

Каб па-вучонаму дыспутаваць, Мне й да світання часу мала. А на вялікдзень, заўтра, ўранні Да вас прыйду, — ў мяне пытанні. Усё ў навуках знаю дасканала — Ды я такі, усё мне вечна мала.